SKROMNY MUREK JEST DZIŚ JEDYNĄ POZOSTAŁOŚCIĄ STRAŻNICY KSIĄŻĘCEJ

u­ro­wa­ny za­mek zbu­do­wa­ny zos­tał na miej­scu wczes­no­śred­nio­wiecz­ne­go drew­nia­ne­go gro­du z ini­cja­ty­wy księ­cia wroc­ław­skie­go Hen­ry­ka Bro­da­te­go (+1238). Je­go po­cząt­ki da­to­wa­ne są na pierw­szą po­ło­wę XIII wie­ku, a naz­wa praw­do­po­dob­nie ma swo­ją ety­mo­lo­gię w za­miesz­ku­ją­cych o­ko­licz­ne ska­ły so­ko­łach. Pierw­szym pot­wier­dzo­nym źród­ło­wo bur­gra­bią So­kol­ca był Cle­ri­cus Bol­cze, we­dług tra­dy­cji bu­dow­ni­czy po­blis­kiej twier­dzy Bol­czów. W ro­ku 1372 wdo­wa po księ­ciu świd­nic­kim Bol­ku II Ag­niesz­ka Hab­sbur­żan­ka (+1392) od­da­ła wa­row­nię w dzier­ża­wę ry­ce­rzo­wi Hen­ry­ko­wi von Tschirn. Póź­niej źród­ła wy­mie­nia­ją Han­no­sa Rein­ba­be ja­ko jed­ne­go z za­rząd­ców zam­ku, któ­ry w 1406 ro­ku prze­szedł w rę­ce Han­sa von Tschirn z Pło­ni­ny, a po je­go śmier­ci za­si­lił do­me­nę Opit­za von Tschirn. Pod­czas wo­jen hu­syc­kich pa­no­wie z So­kol­ca ak­tyw­nie wspie­ra­li pow­stań­ców i ko­rzys­ta­jąc z wo­jen­ne­go bez­ho­ło­wia nie­jed­no­krot­nie we­szli na dro­gę bez­pra­wia czer­piąc ko­rzyś­ci z gra­bie­ży i roz­bo­jów. Kry­tycz­ną dla dal­szych lo­sów straż­ni­cy by­ła noc z 11 na 12 sierp­nia 1434, gdy spło­nę­ła o­na w nas­tęp­stwie walk po­mię­dzy hu­sy­ta­mi a zbroj­ny­mi od­dzia­ła­mi miesz­czan świd­nic­kich. W dru­giej po­ło­wie XV stu­le­cia za­mek stra­cił zna­cze­nie mi­li­tar­ne, choć jesz­cze przez pe­wien czas funk­cjo­no­wał ja­ko sie­dzi­ba ry­ce­rzy ra­bu­siów, by na pod­sta­wie de­cy­zji kró­la wę­gier­skie­go Ma­cie­ja Kor­wi­na zos­tać os­ta­tecz­nie zbu­rzo­nym o­ko­ło 1470. Na po­cząt­ku XVI stu­le­cia Wła­dys­ław II Ja­giel­loń­czyk, zaz­na­cza­jąc, że za­mek jest zruj­no­wa­ny, wy­dzier­ża­wił klucz zam­ko­wy An­to­no­wi Schaf­fgot­scho­wi (+1508) z Choj­ni­ka. Sto lat póź­niej hra­bia Hans Ul­rych von Schaff­gotsch (+1635) wy­ku­pił pra­wo do ruin i stał się pra­wo­wi­tym właś­ci­cie­lem So­kol­ca.

POZOSTAŁOŚCI ZAMKU SOKOLEC W GÓRACH SOKOLICH

KRZYŻNA GÓRA

SZCZĄTKI ZAMKU SOKOLEC

W blis­koś­ci wsi Fisch­bach, nie­da­le­ko Gór Ol­brzy­mich (Kar­ko­no­szy), wzno­szą się dwie gó­ry, dla po­do­bień­stwa bliź­nia­ka­mi na­zwa­ne, z któ­rych pierw­sza no­si naz­wę Fal­ken­berg (Krzyż­na Gó­ra), a dru­ga Forst­berg (So­ko­lik). Na Fal­ken­berg pro­wa­dzi dro­ga ze wsi Fisch­bach i tam stał nie­gdyś za­mek Fal­ken­stein, z któ­re­go dziś bar­dzo nie­znacz­ne szcząt­ki po­zo­sta­ły. Czas po­bu­do­wa­nia zam­ku i za­ło­ży­ciel je­go nie zna­ni. Jed­ni twier­dzą, że go wzniósł król Bo­le­sław Kę­dzie­rza­wy, dru­dzy, a z ni­mi Na­so w swym dzie­le "Pho­enix re­di­vi­vus", że ist­nie­nie swe zaw­dzię­cza księ­ciu Hen­ry­ko­wi Bro­da­te­mu, mę­żo­wi św. Jad­wi­gi, któ­ry zna­lazł­szy tu gniaz­do jas­trzę­bie naz­wał go od nich Fal­ken­stei­nem (Jas­trzęb­cem).

Jak co do cza­su za­ło­że­nia, tak też i co do cza­su je­go zbu­rze­nia są zda­nia po­dzie­lo­ne. Nie wie­dzieć, czy przyz­nać słusz­ność tym, co kła­dą u­pa­dek je­go na czas wo­jen hu­syc­kich, czy też tym, co do póź­niej­szych cza­sów od­no­szą to zda­rze­nie, dość, że w ro­ku 1559 jest już tyl­ko mo­wa o ru­i­nie Fal­ken­stei­nu. [...] Mał­żon­ka księ­cia Wil­hel­ma ka­za­ła ro­ku 1832 po­sta­wić na naj­wyż­szym szczy­cie Fal­ken­ber­gu krzyż że­laz­ny 21 stóp wy­so­ki, z ra­mio­na­mi 18 stóp dłu­gi­mi, któ­ry moż­na na mi­lę od­le­głoś­ci go­łym o­kiem doj­rzeć. Na krzy­żu mieś­ci się nas­tęp­ny na­pis w ję­zy­ku nie­miec­kim: "Bło­go­sła­wień­stwo krzy­ża nad Wil­hel­mem, je­go po­tom­stwem i ca­łą do­li­ną".

Tygodnik Ilustrowany, 1882

WIDOK Z KRZYŻNEJ GÓRY NA PASMO KARKONOSZY

a­mek wznie­sio­no z łup­ków gra­ni­to­wych na pla­nie zbli­żo­nym do czwo­ro­ką­ta o wy­mia­rach o­ko­ło 32x20 me­trów. Z trzech stron za­ło­że­nie to o­bie­gał mur ob­wo­do­wy o za­o­krą­glo­nych na­roż­ni­kach; od stro­ny po­łud­nio­wej dzie­dzi­niec o­pie­rał się o wy­pięt­rzo­ny ma­syw skal­ny. Bra­mę u­sy­tu­o­wa­ną od za­cho­du flan­ko­wa­ły dwa nie­wiel­kie bu­dyn­ki o nie­zna­nym bli­żej przez­na­cze­niu. Zes­pół ob­ron­ny być mo­że po­sia­dał wie­żę.

PLAN RUIN ZAMKU

PANORAMA TRZCIŃSKA Z PLATFORMY WIDOKOWEJ NA SOKOLIKU DUŻYM, PO PRAWEJ BIELONY KOŚCIÓŁEK PW. MATKI BOSKIEJ CZĘSTOCHOWSKIEJ

W DRODZE DO RUIN ZAMKU SOKOLEC

uina znaj­du­je się w po­bli­żu wznie­sie­nia zwa­ne­go Krzyż­ną Gó­rą, nie­co na za­chód od stro­me­go po­dej­ścia na sam jej szczyt. Dro­ga do zam­ku pro­wa­dzi przez schro­nis­ko Szwaj­car­ka, gdzie za nie­wiel­ką o­pła­tą moż­na zos­ta­wić sa­mo­chód (do­ty­czy tyl­ko tych kie­row­ców, któ­rzy po­ja­wią się w go­dzi­nach po­ran­nych - po­zo­sta­li mu­szą par­ko­wać przy głów­nej dro­dze). Od schro­nis­ka na­le­ży kie­ro­wać się czar­nym szla­kiem na So­ko­li­ki. Na wy­so­koś­ci punk­tu wi­do­ko­we­go Hu­syc­kie Ska­ły szlak od­bi­ja w le­wo i pro­wa­dzi da­lej aż do scho­dów u pod­nó­ża szczy­tu Krzyż­nej Gó­ry. Aby dos­tać się w po­bli­że schro­nis­ka Szwaj­car­ka wjeż­dża­my na szo­sę pro­wa­dzą­cą z Ja­no­wic Wiel­kich do Kar­pnik, by na wy­so­koś­ci Prze­łę­czy Kar­pnic­kiej skrę­cić na pół­noc w nie­po­zor­ną, wąs­ką dro­gę grun­to­wą. O­so­by, któ­re wy­bio­rą po­dróż po­cią­giem, po­win­ny wy­siąść na sta­cji w Ja­no­wi­cach Wiel­kich, skąd wpraw­dzie cze­ka ich aż 8-ki­lo­me­tro­wy spa­cer, ale pięk­ne wi­do­ki z pew­noś­cią zre­kom­pen­su­ją wy­si­łek. Tym bar­dziej, że po dro­dze wzno­si się ma­low­ni­cza ru­ina zam­ku Bol­czów.

1. M. Chorowska: Rezydencje średniowieczne na Śląsku, OFPWW 2003
2. B. Guerquin: Zamki w Polsce, Arkady 1984
3. L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001
4. N. Poniatowska-Wasiak: Rudawy Janowskie, e-przewodnik turystyczny, 2016

W KOTLINIE JELENIOGÓRSKIEJ

Karpniki - zamek rycerski XIVw., przebudowany, 3 km
Janowice Wielkie - ruina książęcego zamku Bolczów XIVw., 6 km
Bukowiec - renesansowy dwór obronny XVIw., przebudowany, 7 km
Czarne - renesansowy dwór obronny XVIw., 15 km
Siedlęcin - wieża mieszkalno-obronna XIVw., 23 km
Rybnica - ruina zamku XIVw., 24 km
Płonina - ruina zamku rycerskiego, XIVw., 25 km
Chojnik - ruina zamku książęcego XIVw., 25 km

tekst: 2018
fotografie: 2008
© Jacek Bednarek