SKOPSKO KALE, WIDOK OD STRONY RZEKI

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

T

wierdza Skopje (maced: Skop­sko Ka­le, alban: Ka­la­ja e Shku­pit, tu­rec: Üsküp Ka­le­si), po­wszech­nie okre­śla­na ja­ko Ka­le (od ka­le, tu­rec­kie­go sło­wa ozna­cza­ją­ce­go "twier­dzę"), to hi­sto­rycz­na wa­row­nia po­ło­żo­na w naj­star­szej czę­ści Sko­pje, sto­li­cy Ma­ce­do­nii Pół­noc­nej, w naj­wyż­szym punk­cie mia­sta z wi­do­kiem na rze­kę Var­dar. Wi­ze­ru­nek zam­ku uwiecz­nio­no w her­bie Sko­pje, któ­ry udo­stęp­niam po­ni­żej.

HERB SKOPJE

U

waża się, że twierdza zo­sta­ła zbu­do­wa­na za pa­no­wa­nia ce­sa­rza Ju­sty­nia­na I (zm. 565) lub przy­naj­mniej na fun­da­men­tach bi­zan­tyj­skiej for­te­cy z te­go okre­su, ale z pew­no­ścią nie póź­niej niż w X stu­le­ciu. Na pod­sta­wie ba­dań ar­che­olo­gicz­nych uda­ło się usta­lić nie­zbi­cie, że miej­sce to za­miesz­ki­wa­no już w epo­ce ne­o­li­tuNeolit, młodsza epoka kamienia – ostatni okres epoki kamienia (poprzedzający epokę brązu). Jego charakterystyczne cechy to uprawa roślin i hodowla zwierząt oraz stałe osady. Neolit najwcześniej rozpoczął się na obszarach Izraela, Syrii, Palestyny, na początku IX tysiąclecia p.n.e. Później około 8 tys. lat p.n.e. na terenach Turcji, Iraku i Iranu, 7500 lat p.n.e. w Chinach, 7 tys. p.n.e. w Pakistanie i Europie południowo-wschodniej, 6200 lat p.n.e. w Dolinie Gangesu, 5500 lat p.n.e. w Europie Środkowej, 4500 lat p.n.e. w Europie Północnej. , a mniej wię­cej od IV lub III wie­ku p.n.e. oto­czo­ne by­ło mu­ra­mi i funk­cjo­no­wa­ło ja­ko cen­trum ad­mi­ni­stra­cyj­ne oraz je­den z klu­czo­wych stra­te­gicz­nie ośrod­ków w tym re­gio­nie Bał­ka­nów. W la­tach 992-1015 mia­sto cie­szy­ło się ran­gą sto­li­cy Pier­wsze­go Impe­rium Buł­gar­skie­go, tu­taj też w 1040 ro­ku to­czo­no wal­ki w ra­mach do­wo­dzo­ne­go przez Pio­tra Del­já­na (zm. 1041) po­wsta­nia Buł­ga­rów prze­ciw­ko Ce­sar­stwu Bi­zan­tyj­skie­mu.

WIDOK Z TWIERDZY NA ŚRÓDMIEŚCIE

N

iewiele jednak wiadomo na te­mat for­my śred­nio­wiecz­nej wa­row­ni po­za kil­ko­ma do­ku­men­ta­mi, któ­re opi­su­ją pew­ne ce­chy cha­rak­te­ry­stycz­ne w jej wy­glą­dzie, wśród nich za­cho­wa­ne do cza­sów obec­nych ścia­ny cy­klo­pa, du­że frag­men­ty po­kry­tych tra­wer­ty­nem mu­rów w jej czę­ści pół­noc­nej i pół­noc­no-wschod­niej. Od 1282 ro­ku mia­sto by­ło skła­do­wą im­per­ium serb­skie­go, a de­cy­zją pierw­sze­go ca­ra Ser­bii Ste­fa­na Du­ša­na (zm. 1355) peł­ni­ło funk­cję je­go sto­li­cy od 1346 do 1371 ro­ku. W 1392 Sko­pje pod­bi­li Tur­cy osmań­scy, któ­rzy na­zy­wa­li je Szki­bem (سکوب). Od­tąd, przez po­nad 500 lat mia­sto po­zo­sta­wa­ło pod ich kon­tro­lą, słu­żąc ja­ko sto­li­ca pro­win­cji Szczy­pa i Ko­so­wo. Cen­tral­ne po­ło­że­nie na Bał­ka­nach uczy­ni­ło je zna­czą­cym ośrod­kiem han­dlu i ad­mi­ni­stra­cji w cza­sach osmań­skich. W szczy­to­wym okre­sie do­mi­na­cji tu­rec­kiej na te­re­nie Ka­le znaj­do­wa­ły się czte­ry bu­dow­le sa­kral­ne, a ob­szar wo­kół wzgó­rza był gę­sto za­bu­do­wa­ny, m.in. po­mię­dzy zam­kiem a rze­ką roz­wi­ja­ła się dziel­ni­ca ży­dow­ska.

FRAGMENT MURU WSCHODNIEGO, W TLE MECZET MUSTAFA PASZY

J

ako ważny strategicznie punkt na skrzy­żo­wa­niu dróg i w bez­po­śred­nim są­siedz­twie du­żej rze­ki, twier­dza wie­lo­krot­nie mu­sia­ła sta­wiać czo­ła na­jaz­dom i oblę­że­niom, do­ko­ny­wa­nym za­rów­no przez „bar­ba­rzyń­ców”, jak i póź­niej przez śred­nio­wiecz­nych pa­nów ser­bskich, a wresz­cie przez Tur­ków. Po zdo­by­ciu przez nich mia­sta w 1391 roku wy­ko­rzy­sty­wa­no ją ja­ko ko­sza­ry, część chrze­ści­jań­skich za­bu­do­wań zbu­rzo­no, a w naj­wyż­szej czę­ści dzie­dziń­ca wznie­sio­no me­czet ma­ją­cy sym­bo­li­zo­wać po­tę­gę i pa­no­wa­nie tu­rec­kie na tych te­re­nach. XV-wiecz­ny spis za­ło­gi i wy­po­sa­że­nia zam­ku wy­mie­nia do­wód­cę (diz­dar) oraz ima­ma, a tak­że du­żą ilość bro­ni, m.in. 41 łu­ków, 15 000 strzał, 23 ku­sze, 230 tarcz, 12 ar­mat, 120 kul ar­mat­nich, 148 sztuk bro­ni pal­nej, 4000 mniej­szych kul, 230 heł­mów i pew­ną ilość sa­le­try. W okre­sie tym wzmoc­nio­no tak­że for­ty­fi­ka­cje wa­row­ni, sta­wia­jąc do­dat­ko­we wie­że i bu­du­jąc sta­no­wi­ska ar­ty­le­ryj­skie.

NA KORONIE MURU POŁUDNIOWEGO

W

połowie XVII wieku, jak podaje kro­ni­karz Im­pe­rium Osmań­skie­go Evli­ja Ce­le­bi­ja, w Sko­pje Ka­le za­miesz­ki­wał mi­mar-aga, od­po­wie­dzial­ny za na­pra­wę for­tu i in­nych obiek­tów w mie­ście (łaź­ni tu­rec­kich, me­cze­tów itd.). Spo­śród licz­nych bu­dow­li wzno­szą­cych się na te­re­nie twier­dzy w je­go re­la­cji zna­lazł się opis ko­szar dla woj­ska, bu­dyn­ku ad­mi­ni­stra­cyj­ne­go i re­zy­den­cji Hav­zie­go Pa­szy, ostat­nie­go ad­mi­ni­stra­to­ra Sko­pje San­jak – część te­go opi­su umie­ści­łem w ram­ce po­ni­żej.

SKOPJE NA RYCINIE JACUBUSA HAREVIN, 1594

ALEKSANDAR DEROKO: "ŚREDNIOWIECZNE SKOPJE"

P

odczas kilku wieków rządów osmań­skich fort funk­cjo­no­wał prze­de wszyst­kim ja­ko obiekt za­kwa­te­ro­wa­nia woj­ska, w kon­se­kwen­cji nie dba­no w wy­star­cza­ją­cy spo­sób o roz­wój je­go in­fra­stru­ktu­ry, któ­ra z cza­sem pod­upa­dła, a te­ren wo­kół opu­sto­szał. W la­tach 50. XVII wie­ku, w li­ście do au­stria­ckie­go ce­sa­rza Le­opol­da I Hab­sbur­ga, ge­ne­rał Ot­ta­vio Pic­co­lo­mi­ni pi­sał: Twier­dza jest zbu­do­wa­na w sta­ro­świec­ki spo­sób, te­raz cał­ko­wi­cie poz­ba­wio­na obro­ny i wo­dy, nie ma miej­sca dla ka­wa­le­rii. Z re­la­cji XIX-wiecz­nych wie­my, że w tym cza­sie na jej te­re­nie mie­ści­ły się ma­ga­zy­ny woj­sko­we, szpi­tal i wię­zie­nie, kil­ka sto­dół do prze­cho­wy­wa­nia żyw­no­ści, kuch­nia, pie­kar­nia i staj­nie, a tak­że me­czet oraz tur­ba (mau­zo­le­um).

SKOPSKO KALE NA MOZAICE Z XX WIEKU

P

odobne funkcje pełniła rów­nież w pierw­szej po­ło­wie XX stule­cia, aż do 1951 ro­ku, kie­dy to woj­sko (wte­dy by­ła to już Ju­go­sło­wiań­ska Ar­mia Lu­do­wa) opu­ści­ło twier­dzę Ka­le. W wy­ni­ku trzę­sie­nia zie­mi, ja­kie na­wie­dzi­ło mia­sto w ro­ku 1963, ob­szer­ne frag­men­ty mu­rów i część bu­dyn­ków zam­ko­wych le­gła w gru­zach. W ra­mach prac re­kon­struk­cyj­nych, któ­re za­koń­czo­no do­pie­ro w 2010, nie­mal w ca­ło­ści od­bu­do­wa­no mur ze­wnętrz­ny o dłu­go­ści 120 me­trów wraz z daw­ną wie­żą ro­tun­do­wą, na­to­miast wkom­po­no­wa­ne w li­nie umoc­nień kwa­dra­to­we i trój­kąt­ne basz­ty od­re­stau­ro­wa­no je­dy­nie w ich ze­wnętrz­nym za­ry­sie.

TWIERDZA W LATACH 20. XX WIEKU

BANKNOT 100-DENAROWY Z HISTORYCZNYM WIZERUNKIEM MIASTA

PROTESTY LUDNOŚCI ALBAŃSKIEJ, SKOPSKO KALE 11.02.2011

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

S

kopsko Kale ma kształt zbli­żo­ny do trój­ką­ta, spła­szczo­ne­go u gó­ry, z wy­raź­nym spad­kiem po stro­nie po­łu­dnio­wej i za­chod­niej. Od wscho­du na­to­miast wzgó­rze zam­ko­we spły­wa ka­ska­dą do Sko­pje Po­le i do ko­ry­ta daw­nej rze­ki Se­ra­wy, na któ­rej znaj­du­je się obec­nie część Sta­re­go Ba­za­ru. Wznie­sio­no ją przy uży­ciu ka­mien­nych blo­ków po­cho­dzą­cych z ru­in po­ło­żo­ne­go na przed­mie­ściach Sko­pje rzym­skie­go mia­sta Sku­pi, znisz­czo­ne­go przez trzę­sie­nie zie­mi w 518 ro­ku. Jej cen­tral­ną część wy­zna­cza mur o pier­wot­nej wy­so­ko­ści 10-11 i gru­bo­ści się­ga­ją­cej 3 me­try, za­my­ka­ją­cy we­wnętrz­ny dzie­dzi­niec o wy­mia­rach 280 x 110 me­trów (2,3 ha).

PLAN RUIN TWIERDZY: 1. DAWNA BRAMA GŁÓWNA, 2. OBECNA BRAMA WJAZDOWA, 3. FURTA, 4. ZAMEK WYSOKI

P

ółnocno-zachodni narożnik mu­ru wzmac­nia­ła basz­ta o wy­so­ko­ści oko­ło 12 me­trów, zwień­czo­na ce­gla­ną ko­pu­łą. Z sze­re­gu otwo­rów na drew­nia­ne bel­ki wy­ni­ka, że mia­ła ona trzy kon­dyg­na­cje: piw­ni­cę, par­ter oraz pię­tro. Przed­sio­nek basz­ty zdo­bią fre­ski z XII wie­ku i da­to­wa­na na wiek XIII de­ko­ra­cja ty­pu sgraf­fi­to. Praw­do­po­dob­nie bu­dow­la ta by­ła sie­dzi­bą na­czel­ni­ka, zwierzch­ni­ka zam­ku jesz­cze przed za­ję­ciem mia­sta przez Tur­ków osmań­skich. Jej piw­ni­ca zaś słu­ży­ła za­pew­ne za wię­zie­nie – wśród gru­zu bu­dow­la­ne­go z po­cząt­ku XIII wie­ku od­kry­to tu­taj bo­wiem szkie­let wię­źnia, któ­ry przy­pusz­czal­nie pró­bo­wał prze­ko­pać wą­ski ka­nał w dół, aby przejść pod fun­da­men­ta­mi wie­ży. Naj­wy­raź­niej nie prze­żył i zmarł gło­wą w dół, za­ko­pa­ny i udu­szo­ny przez osy­pu­ją­cą się zie­mię.

BASZTA ZAMKOWA, U JEJ STÓP "POMNIK SIŁY, CHWAŁY I ZWYCIĘSTWA"

C

zęść górną zamku otaczał mur, któ­re­go ze­wnętrz­ne li­co two­rzą od­po­wie­dnio ufor­mo­wa­ne blo­ki, kwa­dra­ty i łu­ki, uło­żo­ne czo­ło­wo i bocz­nie, tak aby sta­bil­nie się prze­pla­ta­ły. W ten sam spo­sób zbu­do­wa­no basz­ty. Łącz­nie jest ich sie­dem: czte­ry zbu­do­wa­ne na pla­nie trój­ką­ta i po jed­nej w kształ­cie wie­lo­bo­ku, pro­sto­ką­ta i okrę­gu. Bra­ma głów­na usy­tu­owa­na by­ła w za­chod­niej czę­ści mu­ru po­łu­dnio­we­go. Flan­ko­wa­ły ją dwie wie­że, skąd ste­ro­wa­no wjaz­dem, a do­stęp utrud­nia­ła fo­sa i wy­gię­ta szy­ja bram­na. Za cza­sów osmań­skich jed­nak prze­bu­do­wa­no ją i czę­ścio­wo za­mu­ro­wa­no, po­zo­sta­wia­jąc je­dy­nie wą­skie przej­ście o dru­go­rzęd­nym zna­cze­niu. Jej funk­cję prze­jął wjazd umiesz­czo­ny w mu­rze pół­noc­nym.

POZOSTAŁOŚCI ŚREDNIOWIECZNEJ BRAMY GŁÓWNEJ

S

pośród budowli wystawionych na zam­ku gór­nym nie­wąt­pli­wie wy­róż­niał się pa­łac po­ło­żo­ny rów­no­le­gle do na­roż­ni­ka wa­łu za­chod­nie­go, na osi pół­noc-po­łu­dnie. Prze­strzeń ta pod­czas pa­no­wa­nia tu­rec­kie­go wy­peł­nio­na by­ła za­bu­do­wą ad­mi­ni­stra­cyj­no-woj­sko­wą z miesz­ka­nia­mi dla człon­ków do­wódz­twa i wyż­szej ad­mi­ni­stra­cji, a w okre­sie póź­niej­szym (po XVII wie­ku) tak­że dla zwy­kłych żoł­nie­rzy i ich ro­dzin. U pod­nó­ża zam­ku roz­wi­jał się tzw. Go­ren­grad, dziel­ni­ca ko­ścio­łów i pa­ła­ców dla ary­sto­kra­cji róż­nych wyz­nań, a nie­co da­lej – Do­len­grad, gdzie za­miesz­ki­wa­ła lud­ność niż­sze­go sta­nu.

WIDOK Z TWIERDZY NA MECZET (GORENGRAD) I STARY BAZAR (DAWNIEJ DOLENGRAD)

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

D

ziś Ka­le sta­no­wi za­słu­że­nie jed­no z ulu­bio­nych miejsc miesz­kań­ców Sko­pje, ale tak­że tu­ry­stów od­wie­dza­ją­cych sto­li­cę. Ze wzglę­du na swo­je po­ło­że­nie twier­dza ofe­ru­je wspa­nia­ły wi­dok na mia­sto i je­go oko­li­ce, w tym pięk­ną pa­no­ra­mę rze­ki Var­dar i słyn­ny Sta­ry Ba­zar. I jest to w za­sa­dzie jej naj­więk­sza za­le­ta, po­nie­waż ma­my tu­taj do czy­nie­nia je­dy­nie z ru­iną daw­nej świet­no­ści, do te­go nie­zbyt go­ścin­ną - bez wska­zó­wek tu­ry­stycz­nych, za­śmie­co­ną i cze­ka­ją­cą chy­ba na ja­kiś po­mysł ze stro­ny władz mia­sta al­bo po pro­stu na lep­sze cza­sy.

ZAMEK JEST OBECNIE ZANIEDBANY I BARDZO ZAŚMIECONY (2023)

Wejście do zamku prowadzi szeroką bramą północną. Wstęp wolny.

Czas zwiedzania: około 30-45 minut

NA MURACH TWIERDZY

DOJAZD

T

wierdza usytuowana jest w pół­noc­nej czę­ści mia­sta, na le­wm brze­gu rze­ki Var­dar, na wy­so­kim wzgó­rzu, dzię­ki cze­mu jest do­brze wi­docz­na już z dal­szej odle­gło­ści. Idąc od stro­ny rze­ki na­le­ży obejść ją od po­łu­dnia lub pół­no­cy, po­nie­waż wej­ście głów­ne pro­wa­dzi ła­god­nym sto­kiem w czę­ści pół­noc­no-wschod­niej.

Przy bramie znajduje się dar­mo­wy par­king, któ­re­go jed­nak ra­dzę uni­kać ze wzglę­du na (rze­ko­mo) czę­ste wła­ma­nia do sa­mo­cho­dów. Bę­dąc w Sko­pje za­le­ca się par­ko­wać al­bo przy cen­trum han­dlo­wym al­bo w miej­scu strze­żo­nym, a naj­le­piej ogro­dzo­nym.

WIDOK Z TWIERDZY NA RZEKĘ VARDAR I TOSE PROESKI NATIONAL ARENA (STADION NARODOWY)

WARTO ZOBACZYĆ

J

ednym z najbardziej roz­po­zna­wal­nych sym­bo­li sto­li­cy Ma­ce­do­nii Pół­noc­nej jest ka­mien­ny most na rze­ce Var­dar łą­czą­cy no­wo­cze­sne mia­sto z osmań­skim Sko­pje i je­go Čar­šiją, sta­rą dziel­ni­cą z naj­więk­szym ba­za­rem na Bał­ka­nach. Ist­nie­je wie­le te­orii co do okre­su je­go bu­do­wy, po­cząw­szy od VI wie­ku (wcze­sny okres bi­zan­tyj­ski) po wiek XIV (okres serb­ski) czy na­wet XV (okres osmań­ski). Most zbu­do­wa­no z ka­mie­nia (jak wska­zu­je je­go na­zwa) na 13 łu­kach po­więk­sza­ją­cych się od koń­ców do środ­ka, dzię­ki cze­mu wzno­si się on aż do osi ko­ry­ta rze­ki, a na­stęp­nie za­ła­mu­je i opa­da.

KAMIENNY MOST NA RZECE VARDAR

K

olejnym symbolem Skopje są pom­ni­ki i rzeź­by. Set­ki rzeźb i pom­ni­ków. Znaj­du­ją się one nie­mal na każ­dej uli­cy i na każ­dym pla­cu, a po­nie­waż jest ich tu­taj tak wie­le, mi­mo­wol­nie sta­ły się one się atrak­cją tu­ry­stycz­ną sa­mą w so­bie.

"MOST SZTUKI"

P

owód istniejnia tak wielkiej ich licz­by się­ga kra­chu go­spo­dar­cze­go w 2008 ro­ku, po któ­rym Ma­ce­do­nia po­sta­wi­ła na tu­ry­sty­kę ja­ko głów­ne źró­dło do­cho­dów. To właś­nie wte­dy rząd opra­co­wał pro­jekt prze­bu­do­wy Sko­pje 2014, ma­ją­cy na ce­lu uczy­nić sto­li­cę bar­dziej "atrak­cyj­ną wi­zu­al­nie", w czym z ko­lei mia­ła po­móc kon­ce­pcja arty­stycz­na opar­ta głów­nie na rzeź­bie sta­ro­żyt­nej. Zro­dzi­ła ona licz­ne pro­te­sty miesz­kań­ców, we­dług któ­rych kil­ka­set mi­lio­nów eu­ro, ja­kie wy­da­no na re­wi­ta­li­za­cję miejsc pu­blicz­nych, moż­na by­ło prze­zna­czyć na dro­gi lub bar­dziej wy­daj­ny sys­tem ko­mu­ni­ka­cji miej­skiej. Do dziś de­cy­zja ta bu­dzi wie­le kon­tro­wer­sji, a wśród Ma­ce­doń­czy­ków pow­szech­nie uwa­ża się, że pro­gram Skop­je 2014 miał prze­de wszyst­kim na ce­lu od­wró­ce­nie uwa­gi lu­dzi od praw­dzi­wych pro­ble­mów kra­ju, ta­kich jak wy­so­kie bez­ro­bo­cie, ubó­stwo i opóź­nio­ny po­stęp w kie­run­ku człon­ko­stwa w UE i NATO.

ZREWITALIZOWANA CZĘŚĆ MIASTA

W

racając do samych pomników, in­te­re­su­ją­cym jest fakt, że wszyst­kie po­są­gi w mie­ście są w peł­ni ubra­ne, na­wet Pro­me­te­usz i Afro­dy­ta (bo­gi­ni mi­ło­ści!). Wy­ją­tek od tej re­gu­ły sta­no­wi je­dy­nie Olim­pias, mat­ka Alek­san­dra Wiel­kie­go, któ­rą uwiecz­nio­no pod­czas kar­mie­nia pier­sią.

POMNIKI W SKOPJE

„K

rólem pomników” w Skopje po­zo­sta­je bez wąt­pie­nia mo­nu­men­tal­ny po­sąg Alek­san­dra Wiel­kie­go, wy­so­ki na 23 me­try i oto­czo­ny lwa­mi try­ska­ją­cy­mi wo­dą, któ­re­go koszt bu­do­wy zam­knął się po­dob­no w kwo­cie 10 mi­lio­nów eu­ro. Ofi­cjal­nie jest to po pro­stu Wo­jow­nik na ko­niu, ze wzglę­du na spór z Gre­cją, któ­ra ro­ści so­bie wszel­kie pra­wa do ty­tu­łu i sche­dy Alek­san­dra Wiel­kie­go (zwa­ne­go też Ma­ce­doń­skim), i z któ­rą Ma­ce­do­nia nie ma naj­lep­szych sto­sun­ków oskar­ża­jąc o wstrzy­my­wa­nie pro­ce­sów wej­ścia te­go ma­łe­go kra­ju do UE.

POMNIK ALEKSANDRA WIELKIEGO

Z

punktu widzenia typowego Eu­ro­pej­czy­ka naj­więk­szą atrak­cję mia­sta sta­no­wi jed­nak dziel­ni­ca mu­zuł­mań­ska bę­dą­ca do­mem dla za­miesz­ku­ją­cej ją po­pu­la­cji tu­rec­kiej i al­bań­skiej, z usy­tu­owa­nym cen­tral­nie naj­więk­szym hi­sto­rycz­nym cen­trum tar­go­wym na Bał­ka­nach, zwa­nym Sta­rym Ba­za­rem. Ba­zar po­wstał przy­pusz­czal­nie już XII wie­ku, jed­nak kul­mi­na­cja je­go roz­wo­ju przy­pa­da na cza­sy pa­no­wa­nia osmań­skie­go, kie­dy to zbu­do­wa­no w je­go oto­cze­niu po­nad 30 me­cze­tów oraz in­nych tu­rec­kich pom­ni­ków ar­chi­tek­tu­ry. I cho­ciaż wciąż do­mi­nu­je tu­taj bu­dow­nic­two ty­po­we dla isla­mu, w je­go obrę­bie znaj­dzie­my też kil­ka ko­ścio­łów chrze­ści­jań­skich, a tak­że świec­kie mu­zea i in­ne obiek­ty kul­tu­ral­ne.

SKOPJE, DZIELNICA MUZUŁMAŃSKA

S

tary Bazar do dziś cechuje uni­kal­ny dla tej czę­ści świa­ta cha­rak­ter i dy­na­mi­ka. Każ­dy je­go za­ką­tek opo­wia­da tu wła­sną hi­sto­rię. Moż­na wręcz od­nieść wra­że­nie, że jest to miej­sce, w któ­rym od­ci­na­ją się wię­zi cy­wi­li­za­cyj­ne: ener­gia i stres współ­czes­ne­go ży­cia zo­sta­ją za­stą­pio­ne sta­nem chło­du i idyl­licz­ne­go spo­ko­ju, a sza­cu­nek dla tra­dy­cji jest kul­ty­wo­wa­ny w ty­po­wych for­mach han­dlu i wy­twór­czo­ści, ta­kich jak cha­rak­te­ry­stycz­ne tu­rec­kie cu­kier­nie czy licz­ne skle­py z bi­żu­te­rią. Oprócz ma­łych bu­ti­ków, w któ­rych z po­ko­le­nia na po­ko­le­nie kul­ty­wo­wa­ne są sta­re rze­mio­sła, Sta­ry Ba­zar roz­wi­ja się tak­że ja­ko cen­trum kul­tu­ral­ne i ar­ty­stycz­ne, gdzie w la­bi­ryn­tach wą­skich uli­czek i pla­ców zna­la­zły schro­nie­nie licz­ne, choć za­zwy­czaj nie­wiel­kie mu­zea i ga­le­rie sztu­ki.

STARY BAZAR

źródło:
en.wikipedia.org, macedonia-timeless.com, macedoniapostcards.com, ermakvagus.com, explore.mk, bg.wikipedia.org, laval.blog.bg, www.mn.mk, www.myguidemacedonia.com, wander-lush.org

tekst: 2024
fotografie: 2023
© Jacek Bednarek