*** WIEŻA WÓJTOWSKA W BYSTRZYCY KŁODZKIEJ ***


.
STRONA GŁÓWNA
ZA GRANICĄ
GALERIA
MAPY
KONTAKT
SHIRO & BASIA

BYSTRZYCA KŁODZKA

wieża mieszkalno-obronna

WIEŻA WÓJTOWSKA W BYSTRZYCY, WIDOK OD POŁUDNIA

DZIEJE WIEŻY

OPIS WIEŻY

STAN OBECNY

P

o­cząt­ków mu­ro­wa­nej sie­dzi­by ob­ron­nej na­le­ży u­pa­try­wać po ro­ku 1319, w któ­rym król czes­ki Jan Luk­sem­bur­ski na­dał wój­tos­two wraz z przy­na­leż­noś­cia­mi i trze­ma wsia­mi Ja­ku­bo­wi Ruc­ke­ro­wi, nak­ła­da­jąc nań o­bo­wią­zek o­to­cze­nia wąt­łe­go jesz­cze wte­dy mias­ta mu­ra­mi ob­ron­ny­mi. Być mo­że wie­ża pow­sta­ła w miej­scu ist­nie­ją­cej tu pier­wot­nie drew­nia­nej straż­ni­cy, z pew­noś­cią jed­nak jej zwar­ta bry­ła uk­ształ­to­wa­na zos­ta­ła dość wcześ­nie, za­pew­ne wkrót­ce po ob­ję­ciu u­rzę­du przez wspom­nia­ne­go Ruc­ke­ra. Po raz ko­lej­ny wzmian­ko­wa­no ją w do­ku­men­tach z lat 1416 i 1417, tym ra­zem ja­ko Thur­me, co oz­na­cza, że praw­do­po­dob­nie peł­ni­ła w tym cza­sie tak­że funk­cję a­resz­tu lub wię­zie­nia dla drob­nych przes­tęp­ców. Sie­dzi­bę wój­ta przy­wo­łu­ją rów­nież kro­ni­ki z cza­sów wo­jen hu­syc­kich, w któ­rych - ja­ko je­dy­na bu­dow­la w mieś­cie - sku­tecz­nie o­par­ła się o­fen­sy­wie czes­kich Ta­bo­ry­tów. Wie­żę grun­tow­nie prze­bu­do­wa­no w XVI stu­le­ciu na­da­jąc jej for­my re­ne­san­so­we, w 1605 zaś przesz­ła na włas­ność woj­ska i od­tąd zwa­no ją Wie­żą Żoł­nier­ską. Po po­ża­rze w 1767 bu­dy­nek głów­ny ob­ni­żo­no o dwa pięt­ra i poz­ba­wio­no cech ob­ron­nych, upo­dab­nia­jąc do sto­ją­cych po są­siedz­ku ka­mie­nic. Licz­ne prze­bu­do­wy w la­tach nas­tęp­nych, a tak­że cha­o­tycz­na za­bu­do­wa naj­bliż­szej przes­trze­ni, re­a­li­zo­wa­na głów­nie na prze­ło­mie XIX i XX wie­ku, cał­ko­wi­cie za­tar­ła pier­wot­ny wyg­ląd i cha­rak­ter za­byt­ku.



NAD RZEKĄ BYSTRZYCĄ, W CENTRALNEJ CZĘŚCI BRAMA WODNA I WIEŻA WÓJTOWSKA


Bys­trzy­ca Kłodz­ka na prze­ło­mie dzie­jów zmie­nia­ła swo­ją naz­wę po­nad 20-kro­tnie. Pierw­sza u­do­ku­men­to­wa­na for­ma to Ha­wel­swerd (1310), któ­ra przez ca­ły wiek XIV w szyb­kim tem­pie prze­cho­dzi­ła e­wo­luc­ję przez Ha­bel­swer­de, Hawl­swer­da, Ha­wel­swer­de, Ha­bil­swerd, Ha­wil­swerd, Ha­wel­swer­dens, Ha­wil­zwerd, Hau­wil­swerd, Ha­wyl­suer­da, Ha­bil­swer­de, aż do 1397 ro­ku, gdy o­fic­jal­na naz­wa miej­sco­woś­ci Hawl­swerd na­wią­za­ła po­now­nie do jej po­cząt­ków. Od XV stu­le­cia funk­cjo­no­wały ter­mi­ny Ha­bel­swerdt (1423), Ha­bil­swer­de (1436), Ha­bel­su­erdt (1549), Ha­bel­swerth (1748), a od 1782 do za­koń­cze­nia II woj­ny świa­to­wej - Ha­bel­schwerdt. Nazwa Bys­trzy­ca po­ja­wi­ła się tuż po włą­cze­niu tych ziem do Pol­ski. Kil­ka lat póź­niej do­da­no do niej przy­miot­nik o­kreś­la­ją­cy po­ło­żen­ie ge­o­gra­ficz­ne i w ten spo­sób pow­sta­ła Bys­trzy­ca Kłodz­ka.



PANORAMA MIASTA I WIEŻA NA POCZTÓWKACH Z POCZĄTKU XX WIEKU


DZIEJE WIEŻY

OPIS WIEŻY

STAN OBECNY

W

ie­żę zbu­do­wa­no na o­to­czo­nym fo­są nie­wiel­kim wy­nie­sie­niu w ob­rę­bie mu­rów mias­ta, zam­knię­tym od pół­no­cy za­bu­do­wą miej­ską, od po­łud­nia zaś i od wscho­du - wo­da­mi rzek Bys­trzy­cy i Ny­sy Kłodz­kiej. Mia­ła o­na plan zbli­żo­ny do kwa­dra­tu o bo­kach 22x23 met­ry i co naj­mniej 25 me­trów wy­so­koś­ci, na któ­re skła­da­ły się czte­ry kon­dyg­na­cje, za­pew­ne już w po­ło­wie XIV stu­le­cia zwień­czo­ne kre­ne­la­żem (a póź­niej re­ne­san­so­wą at­ty­ką). Wie­żę wy­po­sa­żo­no w wy­ku­te w li­tej ska­le piw­ni­ce. W XVI wie­ku zmie­nio­no jej su­ro­wą go­tyc­ką for­mę zew­nę­trzną na od­po­wia­da­ją­cą wy­ma­ga­niom e­po­ki, do­ko­na­no też wtór­ne­go po­dzia­łu wnętrz i o­kien, jed­nak do­kład­ny za­kres tych prac po­zo­sta­je nie­zna­ny. O­bok wie­ży w skład zam­knię­te­go fo­są wój­tos­twa wcho­dził rów­nież dom zwa­ny Hau­se vor dem Tur­me, i dru­gi bu­dy­nek Som­mer­hau­se po­ło­żo­ny od stro­ny ryn­ku. Są­sia­do­wał z ni­mi og­ród, a po­ni­żej staj­nie.




PANORAMA MIASTA NA RYCINIE F. B. WERNERA Z 1739 ROKU, W LEWYM GÓRNYM ROKU WIEŻA WÓJTOWSKA


DZIEJE WIEŻY

OPIS WIEŻY

STAN OBECNY

P

rzy­glą­da­jąc się dziś daw­nej sie­dzi­bie wój­ta trud­no od­na­leźć w niej ce­chy ob­ron­ne, ba - nie­łat­wo na­wet do­myś­leć się, że jest to za­by­tek. Nie­jed­no­krot­nie prze­bu­do­wy­wa­na, za­mie­ni­ła się w ty­po­wą ka­mie­ni­cę czyn­szo­wą, po­dob­ną do wie­lu in­nych, ja­kie spot­kać moż­na w ob­rę­bie Sta­rów­ki. Jej pier­wot­ny cha­rak­ter wy­raź­nie pod­kreś­la do­pie­ro wi­dok od stro­ny po­łu­dnio­wej, gdzie znacz­nie gó­ru­je o­na nad są­sied­nią za­bu­do­wą. Gmach nie­ste­ty jest za­nie­dba­ny; po­kry­ty przeg­ni­łym, od­pa­da­ją­cym tyn­kiem nie za­chę­ca do bliż­sze­go poz­na­nia. Wra­że­nie to po­tę­gu­ją brud­ne, od­py­cha­ją­ce wnę­trza, dos­tęp­ne je­dy­nie na po­zio­mie głów­nych ko­ry­ta­rzy. Po­zo­sta­łe po­miesz­cze­nia zaj­mu­ją pry­wat­ne miesz­ka­nia.




WIEŻA WÓJTOWSKA, STAN W 2007 ROKU


Bys­trzy­ca Kłodz­ka do dziś nie­mal w peł­ni za­cho­wa­ła swój u­kład ur­ba­nis­tycz­ny wy­wo­dzą­cy się z cza­sów śred­nio­wiecz­nych, na­le­żąc do gro­na jed­ne­go z naj­cie­kaws­zych zes­po­łów sta­ro­miej­skich na Dol­nym Śląs­ku. Szcze­gól­nie in­te­re­su­ją­ca i u­ni­ka­to­wa w ska­li na­sze­go kra­ju jest, two­rzą­ca nie­pow­ta­rzal­ną pa­no­ra­mę, ta­ra­so­wa za­bu­do­wa sto­ków po­łud­nio­wych z wąs­ki­mi ulicz­ka­mi i za­uł­ka­mi łą­czą­cy­mi o­ko­li­ce ryn­ku z do­li­na­mi rzek Bys­trzy­cy i Ny­sy Kłodz­kiej, zbu­do­wa­ny­mi w pos­ta­ci stro­mych przejść, nie­kie­dy wio­dą­cych po ka­mien­nych stop­niach. Z te­go też wzglę­du mias­to częs­to o­kreś­la­ne jest - choć nie­co na wy­rost - mia­nem pol­skiej Tos­ka­nii. Nie­ste­ty, pięk­no to wciąż cze­ka na od­kry­cie, prze­de wszys­tkim przez sa­mych miesz­kań­ców Bys­trzy­cy, bo stan wie­lu za­byt­ków jest bar­dzo zły, że­by nie po­wied­zieć - tra­gicz­ny.


PANORAMA MIASTA, WIDOK OD POŁUDNIA


DOJAZD

W

ie­ża stoi w po­łu­dnio­wo-za­chod­niej częś­ci his­to­rycz­ne­go Sta­re­go Mias­ta, nie­o­po­dal Ryn­ku. Z tej per­spek­ty­wy trud­no wy­róż­nić ją spoś­ród in­nych po­dob­nych bu­dyn­ków - po­ma­ga nam w tym nie­wiel­ka ta­blicz­ka infor­ma­cyj­na u­miesz­czo­na na mu­rach. Tuż o­bok wie­ży wzno­si się Bra­ma Wod­na z cha­rak­te­rys­tycz­nym kre­ne­la­żem. (ma­pa zam­ków Dol­ne­go Śląs­ka)





LITERATURA

1. M. Chorowska: Rezydencje średniowieczne na Śląsku, OFPWW 2003


ELEMENTY ŚREDNIOWIECZNYCH OBWAROWAŃ MIEJSKICH: BRAMA WODNA (Z LEWEJ) I WIEŻA RYCERSKA


W pobliżu:
Gorzanów - zamek z XVI-XVII w., 8 km
Stara Łomnica - wieża mieszkalno-obronna z XIV-XVI w., 8 km
Żelazno - wieża mieszkalno-obronna z XV-XVI w., 11 km
Gniewoszów - ruina zamku gotyckiego Szczerba z XIV w., 18 km
Międzylesie - zamek z XIV-XVIII w., 18 km
Ołdrzychowice Kłodzkie - wieża mieszkalno-obronna z XV w., obecnie dwór, 14 km






POWRÓT
STRONA GŁÓWNA

tekst: 2011
fotografie: 2007
© Jacek Bednarek