WIEŻA RYCERSKA W WITKOWIE

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

STAN OBECNY

M

u­ro­wa­na ry­cer­ska wie­ża miesz­kal­na zbu­do­wa­na zos­ta­ła o­ko­ło ro­ku 1400 przez jed­ne­go z przed­sta­wi­cie­li ro­du von Warn­sdorf, przy­pusz­czal­nie przez od­no­to­wa­ne­go w do­ku­men­tach z 1419 Fran­czke von Warn­sdorf zu Wet­tchin­dorf. Po 1431 ro­ku re­zy­do­wa­li tu­taj jego sy­no­wie: Kas­par, Nic­kel oraz Sti­bor, a tak­że Hans von Warn­sdorf - od 1452 pan na Goś­ci­szo­wie, na­to­miast w dru­giej po­ło­wie XV wie­ku je­dy­nym właś­ci­cie­lem wsi był już tyl­ko Nic­kel, a po­tem je­go spad­ko­bier­cy. W o­kre­­sie tym zre­a­li­zo­wa­no pierw­szą du­żą prze­bu­do­wę, o­bej­mu­ją­cą m.in. zmia­nę uk­ła­du o­kien na pięt­rze i za­wie­sze­nie wy­ku­sza na po­łud­nio­wo-wschod­niej ścia­nie, peł­nią­ce­go zapewne funkcję sakralną. Około 1560 roku lub nieco wcześniej obiekt podwyższono o jedno piętro, powierzchnię użytkową zwiększył ponadto dom powstały w oparciu o po­łu­dnio­wy wy­ci­nek o­wal­ne­go mu­ru ob­wo­do­we­go. W tym cza­sie wieś na­le­ża­ła do ro­dzi­ny von Scho­enach.

WIDOK WIEŻY OD WSCHODU

P

o bez­po­tom­nej śmier­ci os­tat­nie­go przed­sta­wi­cie­la lo­kal­nej ga­łę­zi ro­du w 1596 ma­ją­tek prze­szedł na włas­ność Hen­ry­ka von Doh­na i je­go nas­tęp­ców, któ­rzy prze­by­wa­li tu­taj do ro­ku 1711, gdy zmarł nie do­cze­kaw­szy po­tom­ka os­tat­ni ze śląs­kiej dy­nas­tii von Doh­na - Ka­rol Han­ni­bal. Ko­lej­ni właś­ci­cie­le nie miesz­ka­li już w wie­ży: prze­nieś­li się do wy­bu­do­wa­ne­go nie­o­po­dal pa­ła­cu, sta­ry gmach zaś wy­ko­rzys­ty­wa­no od­tąd ja­ko po­miesz­cze­nia dla służ­by. Po ro­ku 1945 wie­żę u­pań­stwo­wio­no, co mia­ło dla niej fa­tal­ne nas­tęp­stwa, gdyż poz­ba­wio­na dos­ta­tecz­nej o­pie­ki szyb­ko po­pad­ła w ru­inę. Za­bez­pie­czo­no i częś­cio­wo od­bu­do­wa­no ją w la­tach 1978-1984 z przez­na­cze­niem na sie­dzi­bę sta­cji ba­daw­czej Mu­ze­um Ar­che­o­lo­gicz­ne­go Środ­ko­we­go Na­dod­rza.

OFICYNA WZNIESIONA Z WYKORZYSTANIEM OWALNEGO MURU KURTYNOWEGO

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

STAN OBECNY

Z

bu­do­wa­na z ka­mie­ni na­rzu­to­wych i ce­gły mia­ła pier­wot­nie for­mę na­kry­te­go czte­ro­spa­do­wym da­chem dwu­pięt­ro­we­go wie­żo­we­go bu­dyn­ku na pla­nie zbli­żo­nym do kwad­ra­tu o bo­ku o­ko­ło 10,7 me­tra. W je­go skład wcho­dzi­ła skle­pio­na ko­leb­ko­wo piw­ni­ca o­raz poz­ba­wio­ne mu­ro­wa­nych po­dzia­łów wew­nętrz­nych dwie kon­dyg­nac­je, u­zu­peł­nio­ne dos­ta­wio­ną w dru­giej po­ło­wie XVI wie­ku ce­gla­ną nad­bu­do­wą. Do wie­ży pro­wa­dzi­ły trzy wej­ścia: gór­ne, z pro­giem na wy­so­koś­ci 4,2 me­tra po­wy­żej o­bec­ne­go po­zio­mu dzie­dziń­ca, o­raz dwa dol­ne - do pi­wnic i na par­ter. Przy­zie­mie oś­wiet­la­ły skrom­ne ot­wo­ry szcze­li­no­we, na­to­miast pięt­ro - wąs­kie ok­na wy­po­sa­żo­ne w ce­gla­ne oś­cie­ża i pół­ko­lis­te łę­ki. Ich uk­ład zos­tał po­tem zmie­nio­ny - wy­ku­to więk­sze ot­wo­ry o­kien­ne, któ­re u­zu­peł­nio­no za­cho­wa­ną do cza­sów współ­czes­nych re­ne­san­so­wą ka­mie­niar­ką. Na pierw­szym pięt­rze w po­łud­nio­wo-wschod­niej ścia­nie u­miesz­czo­no wy­kusz ka­plicz­ny z po­li­chro­mo­wa­ną ar­ka­dą przed­sta­wia­ją­cą sce­nę uk­rzy­żo­wa­nia Chrys­tu­sa. Wie­żę o­ta­cza­ła na­wod­nio­na fo­sa, wzmoc­nio­na w o­kre­sie póź­niej­szym wa­łem i mu­rem z basz­ta­mi w kształ­cie pod­ko­wy. W XVI stu­le­ciu przy­le­ga­ją­cy do fur­ty bram­nej za­chod­ni frag­ment mu­ru wy­o­dręb­nio­no, od wew­nątrz dos­ta­wia­jąc doń par­te­ro­wy bu­dy­nek gos­po­dar­czy (ofi­cy­nę).

PLAN DWORU WG E. RÓŻYCKIEJ-ROZPĘDOWSKIEJ: 1. WIEŻA, 2. OFICYNA, 3. BASZTA, 4. BUDYNEK BRAMNY, 5. RELIKTY MURÓW

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

STAN OBECNY

W

ie­ża za­cho­wa­ła się w sta­nie kom­plet­nym, choć już bez ro­ze­bra­nych w XIX stu­le­ciu for­ty­fi­ka­cji zew­nętrz­nych, bra­my i dos­ta­wio­nej w XVII wie­ku do pół­noc­nej e­le­wa­cji ma­leń­kiej kuch­ni, po któ­rej dzi­siaj po­zo­sta­ły tyl­ko bliz­ny w tyn­ku. Po­mi­mo jed­no­znacz­nych oz­nak wska­zu­ją­cych na po­dej­mo­wa­ne pró­by ra­to­wa­nia za­byt­ku, spra­wia on nie­co smut­ne wra­że­nie, choć nie­wąt­pli­wie nie moż­na od­mó­wić mu u­ro­ku. We wnętrz­ach za­cho­wa­ły się uni­ka­to­we po­li­chro­mie o te­ma­ty­ce sa­kral­nej, o­bra­zu­ją­ce trój­oso­bo­wą sce­nę pa­syj­ną - Chry­stu­sa na Krzy­żu, Ma­donn­ę i Ja­na E­wan­ge­lis­tę, wi­dok niez­na­ne­go mias­ta lub zam­ku z trę­ba­czem o­raz re­lik­ty wi­ze­run­ku św. Je­rze­go.

Wieża sta­no­wi o­bec­nie włas­ność pry­wat­ną i nie moż­na jej zwie­dzać. Moż­na ją na­to­miast obej­rzeć z ze­wnątrz.

DOJAZD

W

it­ków po­ło­żo­ny jest w wo­je­wódz­twie lub­us­kim, o­ko­ło 12 km na pół­noc od Szpro­ta­wy. Wie­ża stoi w ob­rę­bie daw­ne­go PGR, w po­łud­nio­wej częś­ci wsi przy dro­dze na Ja­no­wiec - na­le­ży kie­ro­wać się na ko­pu­łę wy­so­kiej wie­ży sto­ją­ce­go nie­o­po­dal koś­cio­ła, któ­ra wi­docz­na jest już z da­le­ka. Sa­mo­chód par­ku­je­my przy dro­dze lub na te­re­nie zruj­no­wa­ne­go fol­war­ku.

LITERATURA

1. L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001
2. M. Chorowska: Rezydencje średniowieczne na Śląsku, OFPWW 2003

W pobliżu:
Bobrzany - relikty zamku rycerskiego z XIV w., obecnie pałac (w ruinie), 8 km
Szprotawa - relikty zamku książęcego z XIV w. (w murach kościoła ewangelickiego), 12 km
Borów Polski - relikty zamku rycerskiego z XIV-XVI w., 16 km
Kożuchów - zamek książęcy z XIV w., 18 km
Żagań - zamek książęcy z XIII w., obecnie barokowy pałac, 18 km
Dzietrzychowice - wieża mieszkalno-obronna z XV w., 23 km

tekst: 2008
fotografie: 2008
© Jacek Bednarek