*** ZAMEK KSIĄŻĘCY W OŁAWIE ***


.
STRONA GŁÓWNA
ZA GRANICĄ
GALERIA
MAPY
KONTAKT
SHIRO & BASIA

OŁAWA

zamek piastowski

(DAWNY) ZAMEK W OŁAWIE, WIDOK OD POŁUDNIA

DZIEJE ZAMKU

STAN OBECNY

P

ierw­szy za­mek w Oła­wie zos­tał zbu­do­wa­ny praw­do­po­dob­nie pod ko­niec XIII wieku. Po­sia­dał on dwa prze­jaz­dy bram­ne, z któ­rych je­den po­łą­czo­ny był z for­ty­fi­ka­cja­mi miej­ski­mi. Dziś wie­my o nim ty­le, że u­lo­ko­wa­ny był w po­łud­nio­wo-za­chod­niej częś­ci or­ga­niz­mu miej­skie­go i zos­tał znisz­czo­ny w wy­ni­ku wo­jen hu­syc­kich o­ko­ło ro­ku 1430. Za­nim to jed­nak nas­tą­pi­ło, z po­le­ce­nia księ­cia Lud­wi­ka I brzes­kie­go w la­tach 1359-98 w pół­noc­nej częś­ci mias­ta wznie­sio­no no­we za­ło­że­nie o­bron­ne na pla­nie tra­pe­zo­i­dal­nym z ka­mien­no-ce­gla­ną wie­żą o wy­so­koś­ci 20 me­trów i pod­sta­wie o­par­tej na rzu­cie pros­to­ką­ta re­gu­lar­ne­go o bo­kach 6x7 me­trów. Pod ko­niec XVI wie­ku, za pa­no­wa­nia księ­cia Fry­de­ry­ka IV leg­nic­kie­go, włos­ki ar­chi­tekt Ber­nard Niu­ron na­dał re­zy­den­cji for­my re­ne­san­so­we. Roz­bu­do­wa­no wów­czas przes­trzeń miesz­kal­ną i zmo­der­ni­zo­wa­no for­ty­fi­ka­cje o­ta­cza­jąc za­bu­do­wa­nia ob­wa­ło­wa­nia­mi ziem­ny­mi z czte­re­ma na­roż­ny­mi bas­te­ja­mi.




REZYDENCJA PIASTÓW ŚLĄSKICH NA PIĘKNYCH RYCINACH F.B. WERNHERA Z POŁOWY XVIII WIEKU
SILESIA IN COMPENDIO SEU TOPOGRAPHIA DAS IST PRAESENTATIO UND BESCHRIEBUNG DES HERZOGTHUMS SCHLESIENS
WARTO ZWRÓCIĆ UWAGĘ NA FORTYFIKACJE BASTIONOWE, DZIŚ JUŻ NIEISTNIEJĄCE

W

dru­giej po­ło­wie XVII wie­ku włos­cy bu­dow­ni­czo­wie Car­lo Ros­si o­raz Lu­ca Gio­va­ni do­ko­na­li ba­ro­ko­wej prze­bu­do­wy zam­ku dla księ­cia wo­łow­skie­go Chris­tia­na i je­go żo­ny księż­nej Lu­izy von An­halt. Efek­tem tych prac by­ła czte­ro­kon­dyg­na­cyj­na część bu­dow­li, zwa­na pa­ła­cem księż­nej Lu­izy, po­sia­da­ją­ca od stro­ny dzie­dziń­ca o­twar­tą ar­ka­do­wą log­gię, zaś od fron­tu mis­ter­nie zdo­bio­ny por­tal z her­bem księż­nej. Bas­te­je zas­tą­pio­no bas­tio­na­mi, a na miej­scu za­sy­pa­nych fos za­ło­żo­no ba­ro­ko­we o­gro­dy. W la­tach 1697-1737 księs­two o­ław­skie ty­tu­łem zas­ta­wu zna­laz­ło się w rę­kach Ja­dwi­gi El­żbie­ty, cór­ki e­lek­to­ra Pa­la­ty­na­tu i żo­ny Ja­ku­ba So­bies­kie­go, sy­na kró­la pol­skie­go Ja­na III. W tym cza­sie pow­sta­ło do­dat­ko­we pięt­ro w pół­noc­nej ga­le­rii, po­więk­szo­no też bi­blio­te­kę i zbu­do­wa­no do­dat­ko­we po­miesz­cze­nia go­spo­dar­cze. Wiek XIX przy­niósł stop­nio­wy u­pa­dek świet­noś­ci re­zy­den­cji; wy­ko­rzys­ty­wa­no ją od­tąd ja­ko sie­dzi­bę u­rzę­dów, szpi­tal woj­sko­wy, ma­ga­zy­ny, a na­wet pie­kar­nię. W ro­ku 1834 roz­po­czę­ła się roz­biór­ka daw­nej po­siad­łoś­ci pias­tów leg­nic­kich, w wy­ni­ku któ­rej zbu­rzo­no 2/3 bu­dyn­ków wcho­dzą­cych w skład za­ło­że­nia (na ry­ci­nach po­wy­żej to te dwa seg­men­ty po le­wej stro­nie). Dzie­ła znisz­cze­nia do­ko­na­ła 2. woj­na świa­to­wa, gdy za­mek spło­nął. Je­go częś­cio­wą od­bu­do­wę prze­pro­wa­dzo­no w la­tach 1952-58, a po­zos­ta­łoś­ci pół­noc­ne­go skrzy­dła miesz­kal­ne­go z wie­żą wy­bu­rzo­no w la­tach 70. ubieg­łe­go wie­ku. Obe­cnie w sta­ran­nie od­res­tau­ro­wa­nym gma­chu miesz­czą się biu­ra U­rzę­du Miej­skie­go.




PLAC ZAMKOWY NA POCZTÓWKACH Z POCZĄTKU XX WIEKU, NA DOLE PO PRAWEJ WIEŻA BRAMNA (ROZEBRANA W LATACH 70.)


Lud­wik Hen­ryk Ja­kub So­bies­ki ,, Fan­fa­nik'' uro­dzo­ny 2 XI 1667 w Pa­ry­żu był pier­wo­rod­nym sy­nem kró­la Ja­na III So­bies­kie­go. Z je­go o­so­bą oj­ciec wią­zał swo­je pla­ny dy­nas­tycz­ne w Rze­czy­pos­po­li­tej, któ­rych jed­nak nig­dy nie u­da­ło się So­bies­kim zre­a­li­zo­wać. W opinii współ­czes­nych Ja­kub był: dro­bny wzros­tem, cien­ki, chu­dy, szpet­nej twa­rzy, ułom­ny, pis­kli­we­go gło­su - sło­wem bar­dzo de­li­kat­ny i znie­wieś­cia­ły. In­na opi­nia o kró­le­wi­czu z tam­tych cza­sów: nie­co u­łom­ny, nis­ki, brzyd­ki, mó­wią­cy cien­kim gło­sem, fi­gu­ra nie­przy­jem­na, nie­sym­pa­tycz­na, nie lu­bią­ca lu­dzi i nie lu­bia­na od nich. Co do przy­mio­tów mo­ral­nych, uwa­ża­ło się Ja­ku­ba za o­so­bę po­boż­ną, takt w mó­wie­niu, wspa­nia­łość i hoj­ność po­su­wa­ną nie­kie­dy do roz­rzut­noś­ci, a na­de wszys­tko sta­ran­ne wy­kształ­ce­nie. Nies­te­ty wad by­ło wię­cej i du­żo częś­ciej o nich mó­wio­no: am­bit­ny, prag­ną­cy wła­dzy a­le nie po­tra­fią­cy wal­czyć o nią o­twar­cie i śmia­ło, dą­żyć do niej si­łą al­bo za­słu­gą, a w naj­lep­szym tyl­ko ra­zie peł­zać do niej prze­kup­stwem lub in­try­gom. W oczach współ­czes­nych kom­pro­mi­to­wa­ły Ja­ku­ba nie­u­da­ne za­bie­gi ma­tr­mo­nial­ne. W Pol­sce roz­gła­sza­no złoś­li­we po­głos­ki o po­twor­nej de­ge­ne­ra­cji i rze­ko­mych zbo­cze­niach kró­le­wi­cza: w męż­czyz­nach się ko­cha, aż strach o tym myś­leć.

Ja­kub był tyl­ko sy­nem het­mań­skim, a nie księ­ciem krwi. Stan u­ro­dze­nia wpły­nął na sy­tu­a­cję w ro­dzi­nie - wy­ni­ka­ły z te­go po­wo­du kon­flik­ty mię­dzy nim, a ro­dzi­ca­mi i ro­dzeń­stwem. Z po­wo­du nis­kich a­pa­na­ży ksią­żę pro­wa­dził ży­wot nie­od­po­wied­ni swej kon­dy­cji ma­jąc szczu­pły dwór i ma­ło pie­nię­dzy. Zła sy­tu­a­cja skło­ni­ła Ja­ku­ba do ha­nieb­ne­go czy­nu, któ­ry jesz­cze bar­dziej przy­czy­nił się do nie­po­pu­lar­noś­ci je­go o­so­by. Gdy skar­bnik kró­la Wol­czyń­ski od­mó­wił po­ży­cze­nia kró­le­wi­czo­wi pie­nię­dzy, ten po­sta­no­wił zem­ścić się na nim. Zor­ga­ni­zo­wał za­sadz­kę, w któ­rej skar­bnik miał zgi­nąć. Pod­stęp się nie u­dał, a spra­wa wkrót­ce sta­ła się głoś­na. Wbrew o­cze­ki­wa­niom So­bies­ki wca­le się nie bro­nił, jesz­cze od­gra­żał ro­dzi­com, że prze­mo­cą za­gar­nie oj­cow­skie skar­by, za­bi­je bra­ci, uwię­zi kró­lo­wą swą mat­kę, a wresz­cie u­ko­ro­nu­je się prze­mo­cą. W wal­ce o ko­ro­nę Ja­kub był zdol­ny do naj­gor­szych czy­nów. Po­tra­fił zje­dny­wać so­bie stron­ni­ków dzię­ki da­ro­wi dy­plo­ma­tycz­nej zręcz­noś­ci. Jed­nak­że kro­ni­ka mias­ta wspo­mi­na go ja­ko do­bre­go gos­po­da­rza, któ­ry roz­wi­nął gos­po­dar­kę, bu­dow­nic­two i rze­mio­sło. Miał ludz­ki sto­su­nek do swych pod­da­nych i był o­so­bą bar­dzo to­le­ran­cyj­ną w sto­sun­ku do in­nych wyz­nań. W cią­gu sie­dem­dzie­się­cio­let­nie­go ży­cia spot­ka­ło Ja­ku­ba wię­cej przy­kroś­ci niż ra­doś­ci. Ko­ro­na, do któ­rej był przy­go­to­wy­wa­ny od naj­młod­szych lat, um­knę­ła trzy ra­zy. Mu­siał zno­sić u­po­ko­rze­nia od władz ce­sar­skich w spra­wie swe­go zas­ta­wu o­ław­skie­go. Prze­żył śmierć naj­bliż­szych: mat­ki, bra­ci, sios­try, żo­ny i dwóch có­rek. Pod ko­niec swo­je­go ży­cia po­wró­cił do ro­dzin­nej Żół­kwi, gdzie zmarł 19 grud­nia 1737 o go­dzi­nie 11 wie­czo­rem.



SKRZYDŁO PÓŁNOCNE Z WIEŻĄ NA FOTOGRAFII Z LAT 70. XX WIEKU - WKRÓTCE PO JEJ WYKONANIU ZOSTAŁO ROZEBRANE


DZIEJE ZAMKU

STAN OBECNY

Z

roz­le­głe­go kom­plek­su zam­ko­we­go do dziś za­cho­wał się czte­ro­kon­dyg­na­cyj­ny gmach miesz­kal­ny, sto­ją­cy w po­łud­nio­wej częś­ci daw­ne­go dzie­dziń­ca. Od stro­ny mias­ta kra­si go u­ję­ty w zdo­bio­ne bo­nio­wa­ne pi­las­try por­tal bra­my wjaz­do­wej. Krót­sze e­le­wa­cje bu­dyn­ku wień­czą ba­ro­ko­we, de­ko­ro­wa­ne szczy­ty. Wew­nątrz mieś­ci się Sa­la Ry­cer­ska, daw­niej z wys­taw­nym wy­stro­jem ba­ro­ko­wym, współcześnie ze sztu­ka­te­ria­mi ar­tys­ty Pas­ter­na­ka. Ja­kiś czas te­mu bu­dy­nek prze­cho­dził re­mont e­le­wa­cji, któ­ry na­dał mu bar­dzo ład­ną sza­tę zew­nęt­rzną, choć po tych wszyst­kich prze­bu­do­wach z zam­kiem śred­nio­wiecz­nym wspól­ną ma on już tyl­ko naz­wę.



BOGATO DEKOROWANY KARTUSZ HERBOWY KSIĄŻĄT LEGNICKO-BRZESKICH I KSIĄŻĄT ANHALTU


DOJAZD

O

ła­wa po­ło­żo­na jest o­ko­ło 25 km na po­łud­nio­wy wschód od Wro­cła­wia, przy dro­dze łą­czą­cej Wro­cław z O­po­lem. Przez mias­to pro­wa­dzi li­nia ko­le­jo­wa Wro­cław-Opo­le-Ka­to­wi­ce-Kra­ków. Po­cią­gi jeż­dżą częs­to. Z dwor­ca PKP do zam­ku jest o­ko­ło 20 mi­nut spa­ce­ru w kie­run­ku pół­noc­nym. Sa­mo­chód par­ku­je­my na ro­gu Pla­cu Zam­ko­we­go i ul. 3 ma­ja (przy Urzę­dzie Gmi­ny). (ma­pa zam­ków)





LITERATURA

1. B. Guerquin: Zamki w Polsce, Arkady 1984
2. L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001


ZAMEK W OŁAWIE OD STRONY DAWNEGO DZIEDZIŃCA, FOTOGRAFIA Z 2001 ROKU



W pobliżu:
Jelcz-Laskowice - ruina zamku rycerskiego z XIV/XVI w., 11 km
Brzeg - zamek książąt brzeskich z XIV w., przebudowany, 15 km
Biestrzyków - wieża mieszkalno-obronna z XIV w., 23 km
Wrocław - zamki wrocławskie, 26 km
Karłowice - zamek rycerski z XIV w., przebudowany, 35 km




POWRÓT
STRONA GŁÓWNA

tekst: 2003
fotografie: 2001, 2012
© Jacek Bednarek