*** KAPLICA GOTYCKA ZAMKU W LUBINIE ***


.
STRONA GŁÓWNA
ZA GRANICĄ
GALERIA
MAPY
KONTAKT
SHIRO & BASIA

LUBIN

zamek książąt piastowskich (zniszczony)

KAPLICA GOTYCKA TO JEDYNY ZACHOWANY DO DZIŚ NAZIEMNY RELIKT ŚREDNIOWIECZNEGO ZAMKU W LUBINIE

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

STAN OBECNY

N

aj­star­sza zna­na nam wzmian­ka do­ty­czą­ca mu­ro­wa­ne­go cas­trum Lu­byn znaj­du­je się w do­ku­men­cie re­gu­lu­ją­cym po­dział księs­twa gło­gow­skie­go z 1312 ro­ku. Bu­dow­lę tą wzniósł praw­do­po­dob­nie ksią­żę Kon­rad II Ża­gań­ski zwa­ny Gar­ba­tym pod ko­niec XIII lub w pierw­szej de­ka­dzie XIV wie­ku na pod­wa­li­nach funk­cjo­nu­ją­ce­go od co naj­mniej stu lat drew­nia­ne­go gro­du kasz­te­lań­skie­go. Za pa­no­wa­nia księ­cia leg­nic­kie­go Bo­les­ła­wa III Roz­rzut­ne­go w la­tach 30-ych XIV stu­le­cia wa­row­nię roz­bu­do­wa­no, choć nie zna­na jest o­bec­nie ska­la i za­kres tej re­a­li­za­cji. Z pew­noś­cią jed­nak za rzą­dów je­go sy­na Lud­wi­ka roz­bu­do­wę kon­ty­nu­o­wa­no, za­pew­ne ze spo­rym roz­ma­chem, w la­tach 1349-59 wa­row­nia w Lu­bi­nie by­ła bo­wiem głów­ną i ulu­bio­ną re­zy­den­cją ksią­żę­cą, któ­rą nas­tęp­nie prze­nie­sio­no do Brze­gu. Jej dal­sze dzie­je o­wia­ne są mgieł­ką ta­jem­ni­cy aż do ro­ku 1631 - cza­sów woj­ny trzy­dzies­to­let­niej - kie­dy o­blę­żo­na przez Szwe­dów znacz­nie u­cier­pia­ła od kul ar­mat­nich. Znisz­cze­nia zam­ku by­ły og­rom­ne - za­cho­wa­ła się tyl­ko ka­pli­ca, część mu­rów i wie­ża bram­na. Ka­pli­cę od­no­wio­no w 1663 ro­ku, a po­zos­ta­łe ele­men­ty za­ło­że­nia z cza­sem ro­ze­bra­no, choć nie­któ­re z nich częś­cio­wo ist­nia­ły jesz­cze w XIX stu­le­ciu. W cza­sach no­wo­żyt­nych fun­da­men­ty zam­ko­we wy­ko­rzys­ta­no do wznie­sie­nia gma­chów ad­mi­nis­tra­cyj­nych, znisz­czo­nych pod­czas os­trza­łu mias­ta wios­ną 1945.



PANORAMA LUBINA, F. B. WERNHER TOPOGRAPHIA SILESIAE 1744-68, Z LEWEJ STRONY WIDOCZNA CZWOROKĄTNA WIEŻA ZAMKOWA


ŚREDNIOWIECZNI GOSPODARZE ZAMKU LUBIŃSKIEGO

Kon­rad II Gar­ba­ty (przed 1265-1304) - ksią­żę ści­naw­ski w la­tach 1278-1284 i ża­gań­ski 1284-1304. Był dru­gim pod wzglę­dem star­szeń­stwa sy­nem Kon­ra­da i Sa­lo­mei Odo­nic. Od mło­doś­ci przy­go­to­wy­wa­ny do peł­nie­nia funk­cji du­chow­nych. Stu­dio­wał we Wło­szech, gdzie u­zys­kał wie­dzę wy­ma­ga­ną dla ob­ję­cia waż­nych u­rzę­dów koś­ciel­nych. W 1292 ro­ku kan­dy­do­wał na sta­no­wis­ko bis­ku­pa wroc­ław­skie­go, a w 1299 wy­bra­no go pat­riar­chą - pa­pież jed­nak wy­bo­ru te­go nie za­ak­cep­to­wał, co zmu­si­ło go do po­wro­tu na Dol­ny Śląsk pod pre­tek­stem bra­ku na dwo­rze pa­pies­kim u­lu­bio­ne­go na­po­ju, czy­li pi­wa. Pod ko­niec krót­kie­go ży­cia skon­flik­to­wa­ny z bra­tem Hen­ry­kiem Gło­gow­czy­kiem i przez nie­go wię­zio­ny. Zmarł 11 paź­dzier­ni­ka 1304 ro­ku - zos­tał po­cho­wa­ny w klasz­to­rze w Lu­bią­żu. Ze wzglę­du na fi­zycz­ną u­łom­ność, ja­ką był garb, na­zy­wa­no go księ­ciem Ko­kir­leń­skim.

Bo­les­ław III Roz­rzut­ny (1291-1352) - ksią­żę na Leg­ni­cy, Wro­cła­wiu i Brze­gu. Był sy­nem Hen­ry­ka Brzu­cha­te­go. Za­warł so­jusz z Wła­dys­ła­wem Ło­kiet­kiem, przy któ­re­go zbroj­nym udzia­le pro­wa­dził wy­czer­pu­ją­ce woj­ny z wład­ca­mi gło­gow­ski­mi za­koń­czo­ne przy­łą­cze­niem Na­my­sło­wa. W ro­ku 1329 zło­żył hołd len­ny Ja­no­wi Luk­sem­bur­skie­mu, kró­lo­wi Czech. Był dwu­krot­nie żo­na­ty: z Mał­go­rza­tą Czes­ką (ślub od­był się, kie­dy on miał 12 lat, a ona za­led­wie 7) i Ka­ta­rzy­ną Chor­wac­ką. Zmarł w wy­ni­ku do­le­gli­woś­ci żo­łąd­ko­wych po naz­byt su­tej ucz­cie koń­czą­cej ok­res Wiel­kie­go Pos­tu, pod­czas któ­rej zjadł po­dob­no 13 kur­cza­ków. Zos­tał po­cho­wa­ny w Lu­bią­żu. Przy­do­mek zaw­dzię­cza wys­taw­ne­mu ży­ciu, któ­re do­pro­wa­dzi­ło go do kło­po­tów fi­nan­so­wych - w ich re­zul­ta­cie Bo­les­ław zmu­szo­ny był od­sprze­dać część swych ziem, spro­wo­ko­wał też dwie klą­twy koś­ciel­ne. Tak o nim pi­sał Jan Dłu­gosz: Do ta­kiej do­szedł nę­dzy, że wszyst­ko pra­wie stra­ciw­szy i po­zas­ta­wiaw­szy, nie miał się gdzie po­dziać, ani z cze­go żyć.

Lud­wik I Brzes­ki (ok. 1320-1398) - ksią­żę na­mys­łow­ski i leg­nic­ki, od 1348 w Lu­bi­nie, od 1358 w Brze­gu. Był młod­szym sy­nem Bo­les­ła­wa Roz­rzut­ne­go i kró­lew­ny czes­kiej Mał­go­rza­ty. Sta­rał się o tron pol­ski po śmier­ci kró­la Ka­zi­mie­rza Wiel­kie­go. Póź­niej zwią­zał się przy­mie­rzem z Wła­dys­ła­wem Ja­gieł­łą, u bo­ku któ­re­go wys­tą­pił prze­ciw­ko Wła­dys­ła­wo­wi Opol­czy­ko­wi. Ja­ko wład­ca cie­szył się du­żym sza­cun­kiem, dzię­ki cze­mu wie­lo­krot­nie wy­zna­cza­ny był na roz­jem­cę w spo­rach ksią­żę­cych. Dał się tak­że poz­nać ja­ko fun­da­tor licz­nych bu­dow­li, m.in. zam­ku w Brze­gu. Za­i­nic­jo­wał też pierw­sze w dzie­jach pol­skich wy­ko­pa­lis­ka, zle­ca­jąc prze­pro­wa­dze­nie prac ar­che­o­lo­gicz­nych na te­re­nie XI-wiecz­ne­go gro­du bis­ku­pie­go w Ry­czy­nie - praw­do­po­dob­nie w na­dzi­ei od­na­le­zie­nia cen­nych re­lik­wii. Zmarł śmier­cią na­tu­ral­ną w grud­niu 1398 - po­cho­wa­ny zos­tał w ko­le­gia­cie św. Jad­wi­gi w Brze­gu.


KAPLICA NA RYCINIE Z 1841 ROKU

KAPLICA ZMKOWA I BUDYNKI ADMINISTRACJI WZNIESIONE NA FUNDAMENTACH ZAMKU GOTYCKIEGO, FOTOGRAFIA Z PRZEŁOMU XIX I XX WIEKU


DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

STAN OBECNY

Z

a­mek wznie­sio­no na bag­nis­tym te­re­nie ni­zin­nym we wschod­niej częś­ci mias­ta i oto­czo­no sys­te­mem fos - nie po­łą­czo­no go jed­nak z for­ty­fi­ka­cja­mi miej­ski­mi. Wa­row­nia po roz­bu­do­wie do­ko­na­nej z ini­cja­ty­wy Lud­wi­ka Brzes­kie­go o­bej­mo­wa­ła czwo­ro­bok ce­gla­nych mu­rów ob­wo­do­wych o po­wierz­chni o­ko­ło 1500 me­trów kwa­dra­to­wych. Głów­ny dom miesz­kal­ny o wy­mia­rach 12x14 met­rów przy­le­gał do mu­ru w po­łud­nio­wo-wschod­niej częś­ci dzie­dziń­ca; w na­roż­ni­ku prze­ciw­nym znaj­do­wa­ła się wol­no sto­ją­ca czwo­ro­bocz­na wie­ża o pod­sta­wie 10x13 met­rów, bę­dą­ca os­tat­nim punk­tem ob­ro­ny zam­ku. W kur­ty­nie za­chod­niej u­miesz­czo­no skle­pio­ny prze­jazd bram­ny chro­nio­ny o­ku­tą że­la­zem drew­nia­ną bro­ną. Na po­łud­nie od prze­jaz­du wznie­sio­no flan­ko­wa­ną nie­wiel­ką wie­życz­ką ka­pli­cę, któ­ra fa­sa­dą za­chod­nią po­łą­czo­na by­ła z mu­rem ob­ron­nym.





PLAN ZAMKU ŚREDNIOWIECZNEGO, ŹRÓDŁO: LEKSYKON ZAMKÓW W POLSCE


DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

STAN OBECNY

D

o cza­sów współ­czes­nych za­cho­wa­ła się tyl­ko nie­wiel­ka go­tyc­ka ka­pli­ca, a właś­ci­wie led­wie jej dwie ścia­ny: pół­noc­na i za­chod­nia ze śla­da­mi o­sa­dze­nia skle­pień. Po­zo­sta­łe par­tie ka­pli­cy, w tym roz­bu­do­wa­na część wschod­nia, po­cho­dzą z cza­sów no­wo­żyt­nych, gdy obiekt peł­nił funk­cję pa­ra­fial­ne­go koś­cio­ła ka­to­lic­kie­go. Naj­cen­niej­szym de­ta­lem ar­chi­tek­to­nicz­nym jest tu­taj wmu­ro­wa­ny w ścia­nę pół­noc­ną świą­ty­ni por­tal z 1349 ro­ku przed­sta­wia­ją­cy pos­ta­cie księ­cia Lud­wi­ka I ze św. Jad­wi­gą i je­go żo­ny Ag­niesz­ki z Ma­rią Mag­da­le­ną, ado­ru­ją­ce Chrys­tu­sa Bo­leś­ci­we­go z kie­li­chem o­fiar­nym i go­łę­biem sym­bo­li­zu­ją­cym Du­cha Świę­te­go. Ostro­łuk por­ta­lu zwień­czo­ny jest ster­czy­ną, a je­go kon­so­le zdo­bią wy­ku­te w ka­mie­niu: hełm ry­cer­ski i pias­tow­ski o­rzeł śląs­ki. Na łu­ku za­cho­wał się wy­ku­ty go­tyc­ki­mi li­te­ra­mi ła­ciń­ski na­pis fun­da­cyj­ny o treś­ci (tłu­macz.): Ro­ku pań­skie­go 1349 zos­ta­ła ufun­do­wa­na ta ka­pli­ca przez Lud­wi­ka, pa­na leg­nic­kie­go, ku czci Cia­ła i Krwi Pa­na Je­zu­sa Chrys­tu­sa i Jad­wi­gi i Ma­rii Mag­da­le­ny. Obec­nie ka­pli­ca mieś­ci ga­le­rię sztu­ki.



PORTAL W ŚCIANIE PÓŁNOCNEJ KAPLICY ZAMKOWEJ Z OZDOBNYM TYMPANONEM



DOJAZD

H

is­to­rycz­na dziel­ni­ca zam­ko­wa znaj­du­je się w cen­tral­nej częś­ci mias­ta, przy uli­cy Zam­ko­wej i skwe­rze im. Ja­na Wy­ży­kow­skie­go, kil­ka­set me­trów na po­łud­nio­wy-wschód od Ryn­ku. Doj­ście z Ryn­ku ul. Pias­tow­ską al­bo rów­no­le­głą do niej ul. Chro­bre­go. Sa­mo­chód par­ku­je­my przy koś­cie­le, oko­ło 100 me­trów od ka­pli­cy zam­ko­wej. Z dwor­ca PKP ru­sza­my ul. Ko­le­jo­wą, dalej ul. Od­ro­dze­nia, po­tem zmie­nia­my kie­ru­nek idąc ul. Wroc­ław­ską, by chwi­lę póź­niej skrę­cić w le­wo w ul. Pru­sa i już jes­teś­my na miej­scu. (mapa zamków)





LITERATURA

1. L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001
2. H. Rusewicz: Historia i zabytki powiatu lubińskiego, Atut Oficyna 2004


WIDOK KAPLICY OD STRONY SKWERU WYŻYKOWSKIEGO


W pobliżu:
Jędrzychów - ruina zamku książęcego z XIV w., 15 km
Chocianowiec - ruina zamku z XV w., 19 km
Prochowice - ruina zamku rycerskiego z XIV-XVI w., 19 km
Legnica - zamek książąt legnickich z XIII w., przebudowany, 23 km
Chocianów - zamek książęcy z XIII w., przebudowany, 26 km
Chojnów - zamek książęcy z XIII w., przebudowany, 29 km




POWRÓT
STRONA GŁÓWNA

tekst: 2014
fotografie: 2005
© Jacek Bednarek