|
RELIKTY DWORU W MAJKOWICACH, A NA NICH BOCIAN
|
|
granicach niewielkiej wsi Majkowice istniały niegdyś trzy kolejno funkcjonujące po sobie założenia obronne. Najstarsze z nich, którego resztki zostały zlokalizowane na niewielkim kopcu we wschodniej części osady, miało prawdopodobnie formę drewnianej wieży. Zapewne powstała ona jeszcze w XIII wieku i funkcjonowała w pierwszej połowie XIV stulecia jako fortalicja należąca do rodu Nagodziców-Jelitczyków. Na północny wschód od kopca, bezpośrednio nad brzegiem rzeki znajdują się słabo już widoczne pozostałości kolejnego nasypu ziemnego. Wzgórek z reliktami istniejącej tam w średniowieczu wieży był dobrze widoczny jeszcze przed drugą wojną światową, lecz jesienią 1944 został zniwelowany przez Niemców umacniających linię obrony Pilicy. Wieża ya (a być może bardziej złożony układ obronny) należała do rodu Nagodziców-Jelitczyków i była wzmiankowana w źródłach jako castrum Surdęga. Według tradycji zanotowanej przez Jana Długosza i powtarzanej w literaturze z XIX wieku, obiekt mylnie kojarzony jest z rycerzem Władysława Łokietka - Florianem Szarym. Florian rzeczywiście mieszkał na tych terenach, w okresie 1327-1339 pełnił nawet zaszczytną funkcję kasztelana spiczyńskiego, a wcześniej sędziego sieradzkiego, ale budowlę wznieśli zapewne dopiero jego potomkowie w XIV stuleciu lub później. Warownia nie istniała jednak długo i już w XVI wieku została rozebrana.
|
|
ZAMEK NA LITOGRAFII N. ORDY, ALBUM WIDOKÓW 1881
|
ilkaset metrów od starego zamku gotyckiego około roku 1500-1520 powstał nowy, renesansowy gmach. Jego fundatorem była rodzina Majkowskich-Nagodziców, a sam obiekt pomimo przypisanej mu nomenklatury i pozornych umocnień w rzeczywistości nie przedstawiał większej wartości obronnej. Jego forma była raczej przejawem, jak to określił jeden z historyków, tęsknoty średniozamożnego szlachcica do posiadania prawdziwego zamku.
|
RUINA W LATACH 50. XX WIEKU
|
odowa siedziba Majkowskich powstała na nieregularnym planie charakteryzującym się nietypowym, nieco skomplikowanym kształtem. Zamek składał się z domu mieszkalnego o wymiarach 15,5x13,5 metra, do którego od strony północnej i od wschodu dostawiono dwa ryzality. Ryzalit wschodni pełnił funkcję przejazdu bramnego i zamkowej kaplicy, a w budynku północnym mieściła się klatka schodowa. Od północnego zachodu do domu mieszkalnego dobudowano, najlepiej dzisiaj zachowaną, cylindryczną basztę, która na wysokości pierwszej kondygnacji przyjmuje plan ośmioboku, natomiast u zwieńczenia jest kwadratowa. Baszta ta zaopatrzona jest w strzelnice kluczowe i na pierwszy rzut oka sugeruje militarne przeznaczenie, w rzeczywistości jednak elementy te miały przede wszystkim charakter dekoracyjny.
|
|
PLAN DWORU W MAJKOWICACH: 1. DOM MIESZKALNY, 2. RYZALIT PÓŁNOCNY, 3. RYZALIT WSCHODNI Z PRZEJAZDEM,
4. DZIEDZINIEC, 5. DOBUDÓWKA JEDNOKONDYGNACYJNA, 6. NAROŻNA BASZTA
|
owożytna rezydencja Nagodziców zamieszkiwana była przez nich do początku XVII wieku. Dzisiaj znajduje się ona w stanie szczątkowej, malowniczej ruiny z pozostałościami baszty, ścian nośnych (głównie naroży) i niewielkiej, odgruzowanej piwnicy. Relikty dawnego dworu stoją w centralnej części wsi, tuż przy przecinającej ją drodze. Jest to własność prywatna.
|
RESZTKI RYZALITU PÓŁNOCNEGO I BASZTY, PO LEWEJ FRAGMENT ŚCIANY WSCHODNIEJ
|
1. B. Guerquin: Zamki w Polsce, Arkady 1984
2. L. Kajzer: Małe czy duże, czyli o tzw. zamkach rycerskich na Niżu Polskim
3. L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001
4. R. A. Sypek: Zamki i warownie ziemi sandomierskiej, TRIO 2003
|
WIODK NA RUINY OD PÓŁNOCNEGO WSCHODU
|
W pobliżu:
Bąkowa Góra - ruina dworu obronnego XVIw., 3 km
Przedbórz - pozostałości zamku królewskiego XIVw., 10 km
Fałków - ruina dworu obronnego XVIIw., 28 km
Sulejów - warowne opactwo pocysterskie XIII-XVIw., 24 km
|
tekst: 2003
fotografie: 2003
© Jacek Bednarek
|
|