|
WIEŻA MIEJSKA W RAKOWICACH WIELKICH, WIDOK OD PÓŁNOCNEGO ZACHODU
|
|
niewielkiej dolnośląskiej wsi funkcjonowały od późnego średniowiecza co najmniej dwa folwarki - królewski i miejski, z siedzibami ich zarządców w niewielkich wieżach mieszkalnych. Starsza z tych budowli, zwana w literaturze wieżą miejską, zbudowana została przypuszczalnie po 1491 roku przez Georga von Zedlitz, któremu w spadku po Nickelu Młodszym von Zedlitz (+1491) przypadła znaczna część miejscowości. W roku 1535 bracia Nicolas i Georg von Zedlitz zrzekli się praw do tutejszego folwarku przekazując go na rzecz miasta Lwówka. W posiadaniu Rady Miejskiej był on do XVII wieku, kiedy przeszedł w ręce prywatne. Po 1945 roku otoczona zabudowaniami folwarcznymi wieża weszła w skład majątku Państwowego Gospodarstwa Rolnego i wykorzystywana była jako magazyn, co szczęśliwym trafem uratowało ją przed zniszczeniem, bowiem ze względu na funkcję, jaką pełniła, poddawana była w tym czasie najpilniejszym remontom pozwalającym na utrzymanie jej w nienajgorszym stanie technicznym.
|
|
WIDOK WIEŻY OD STRONY DROGI PROWADZĄCEJ DO LWÓWKA ŚLĄSKIEGO
|
Najstarsza zachowana wzmianka źródłowa o wsi Rackewiz pochodzi z 1287 roku. W XIV wieku nazwa miejscowości pojawiała się zarówno w pisowni germańskiej jako Rackewitz (1330) jak i słowiańskiej przyjmując formę Rackewicz (1363). W 1371 roku po raz pierwszy uwzględniono w dokumentach podział na dwie części osady, z których większą określano terminem Grozzen Rakewicz, a później także Magna Rakewicz (1476), Grossen Rakewicz (1520), Gross Rakwitz (1736), Gross Rakwiz (1786) i Gross Rackwitz (1825). Bezpośrednio po drugiej wojnie światowej miejscowość otrzymała polskie nazwy Rakowce i Rakowce Duże, by w 1947 roku zaistnieć na mapach jako Rakowice Wielkie.
|
|
ELEWACJA PÓŁNOCNA W LATACH 50. XX WIEKU I OBECNIE
|
ieża zbudowana została z łamanego piaskowca wzmocnionego w narożach kamiennymi ciosami, na planie prostokąta o bokach około 8,4x9 metrów. Pierwotnie liczyła ona cztery kondygnacje, gdzie parter pełnił funkcje gospodarcze, przedzielone przepierzeniem pierwsze piętro mieściło świetlicę i trakt schodowy, a piętro drugie służyło za apartamenty mieszkalne właścicieli. Czwartą kondygnację zajmował wsparty na kamiennych
kroksztynach drewniany ganek obronny z otworami strzelniczymi w podłodze i ścianach, zastąpiony w XVIII stuleciu czterospadowym
mansardowym dachemDach mansardowy – typ dachu łamanego, w którym każda z połaci składa się z dwóch części: górnej - o mniejszym kącie nachylenia oraz dolnej - stromej, co zwiększa możliwości użytkowania poddasza. Dach mansardowy może być dachem dwu- lub czterospadowym.. Początkowo do wieży prowadził kamienny
późnogotycki portal , umieszczony w północnej elewacji na wysokości jego trzeciej kondygnacji. W okresie nowożytnym wejście gotyckie zamurowano, a jego funkcję przejął
otwór w przyziemiu , z czasem poszerzony i wyposażony w podwójne drzwi z ryglem. Wnętrze wieży oświetlało łącznie kilkanaście
szczelin o wymiarach 15x60 cm oraz ujętych w fazowane oprawy pięć większych okien mierzących 70x85 cm. Szczelinowy charakter otworów okiennych i wieńczący budynek ganek nadawały mu pozory obronności, co należy traktować raczej w kategoriach symbolicznych i prestiżowych, bowiem wnętrze było dość łatwe do zdobycia z powodu braku sklepień.
|
|
|
PO LEWEJ ELEWACJA ZACHODNIA WIEŻY Z ORYGINALNYM GANKIEM OBRONNYM, Z PRAWEJ ELEWACJA WSCHODNIA WSPÓŁCZEŚNIE
REKONSTRUKCJE WG E. RÓŻYCKIEJ I B. JACASZKA
|
o czasów współczesnych w dobrym stanie zachował się pełen obwód murów z oryginalną kamieniarką okienną, wąskimi szczelinami okiennymi i wykonanymi z piaskowca kroksztynami służącymi do podtrzymywania drewnianego ganku. Wnętrza pozbawione są pierwotnych podziałów, w murach dostrzec jednak można ślady po dawnych przepierzeniach. Wieża stoi przy drodze prowadzącej do Lwówka, na południowym skraju wsi. Znajduje się ona na terenie otwartym i ogólnie dostępnym, choć do środka wstępu nie ma.
|
WIEŻA STOI PRZY ZJEŹDZIE DO ZABUDOWAŃ DAWNEGO FOLWARKU; JEST MOŻLIWOŚĆ ZAPARKOWANIA SAMOCHODU
|
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * |
RUINA WIEŻY KSIĄŻĘCEJ, WIDOK OD ZACHODU
|
odległości około 500 metrów na północ od dawnego folwarku miejskiego znajdują się ruiny wieży zwanej książęcą, choć takie przyporządkowanie własnościowe może być mylące, bowiem jej fundatorem i pierwszym właścicielem był zarządca dóbr królewskich Simon (Hans?) Reussner. Budowla została wzniesiona na początku XVI wieku w celach wyłącznie mieszkalnych, o czym świadczył m.in. brak ganków obronnych i relatywnie duże okna. W latach późniejszych gmach wraz z otaczającym go folwarkiem był w posiadaniu drobnych feudałów, których majątek zwykle nie przekraczał jednej wsi. Wieża zachowała się w całości aż do lat 60. XX wieku, gdy w wyniku osuwania się murów na podmokłym gruncie zawalił się jej dach, a kilka lat później również stropy i wyższe partie wszystkich ścian. Od tego czasu pozostaje w ruinie.
|
WIEŻA KSIĄŻĘCA W LATACH 50. XX WIEKU...
|
|
ieżę książęcą wzniesiono z łamanego kamienia uzupełnionego ciosami z piaskowca, na planie prostokąta o wymiarach ca. 10x12 metrów. Z trzech jej kondygnacji najniższa mieściła dużą sklepioną izbę i oddzieloną murowaną ścianą wąską sień z kamiennymi schodami prowadzącymi na pierwsze piętro o rozplanowaniu pokrywającym się z rzutem parteru. Stąd drewniane schody wiodły na przekryte stropem piętro drugie, podzielone przepierzeniem na pokój mieszkalny, komorę oraz usytuowaną w części północnej niewielką latrynę z metalowym naczyniem i kamienną rynną do odprowadzania nieczystości. Wejście do wieży umieszczono w ścianie północnej i ozdobiono kamiennym portalem z półkolistym łukiem. Dostęp światła do jej wnętrza zapewniały większe otwory z dekoracją fasciową oraz wąskie otwory szczelinowe. Budynek zwieńczono kamiennym gzymsem i nakryto dachem czterospadowym, który w XVIII stuleciu zastąpiono stromym dachem dwuspadowym. Podobnie jak wieża miejska, również wieża książęca posiadała zabudowania folwarczne, obecnie niezachowane.
|
|
|
ELEWACJA POŁUDNIOWA (Z LEWEJ) I PÓŁNOCNA WIEŻY KSIĄŻĘCEJ WG J. BACHMIŃSKIEGO
|
POZOSTAŁOŚCI ŚCIANY POŁUDNIOWEJ
|
dawnej zabudowy przetrwały jedynie dolne partie murów zewnętrznych do wysokości piętra i fragmenty podziałów wewnętrznych najniższej kondygnacji. Wieża książęca stoi ok. 500 metrów na północ od wieży miejskiej,
na łące , po lewej stronie drogi prowadzącej do Lwówka Śląskiego. Dostęp do ruin nie jest niczym ograniczony. Samochód zaparkować można przy usytuowanym w pobliżu sklepie spożywczym.
|
WIDOK NA RUINĘ OD PÓŁNOCY, Z PRAWEJ ZNISZCZONY OTWÓR WEJŚCIOWY
|
1. M. Chorowska: Rezydencje średniowieczne na Śląsku, OFPWW 2003
2. L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001
3. A. Wagner: Murowane budowle obronne w Polsce X-XVIIw., Bellona 2019
|
W pobliżu:
Radłówka - ruina zamku szlacheckiego XVIw., 2 km
Płakowice - zamek szlachecki XVIw., 9 km
Gościszów - ruina zamku książęcego XIII/XVIIw., 10 km
Rząsiny - relikty zamku Podskale XIIIw., 10 km
|
tekst: 2020
fotografie: 2018
© Jacek Bednarek
|
|