ZAMEK W NAMYS£OWIE, WIDOK OD WSCHODU

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

STAN OBECNY

W

a­row­ny za­mek w Na­mys­³o­wie zbu­do­wa­ny zos­ta³ o­ko­³o 1360 ro­ku na po­le­ce­nie kró­la Czech Ka­ro­la IV Luk­sem­bur­skie­go. Pow­sta³ on w miej­scu wcze¶­niej­sze­go gro­du, o któ­rym g³o¶­no by­³o z ra­cji po­li­tycz­nej ro­li, ja­k± gród ten o­de­gra³ w ro­ku 1348 - bê­d±­ce w pol­skim zas­ta­wie mias­to go¶­ci­³o wów­czas wspom­nia­ne­go Ka­ro­la i je­go ad­wer­sa­rza w oso­bie pol­skie­go kró­la Ka­zi­mie­rza Wiel­kie­go, uk³a­da­j±­cych siê po trwa­j±­cej trzy la­ta woj­nie miê­dzy Ko­ro­n± a Pañ­stwem Czes­kim. Pos­ta­no­wie­nia po­ko­jo­we by­³y dla nas nie­ko­rzys­tne i na wie­le lat u­za­le¿­ni­³y ¦l±sk z po­³o­¿o­nym w je­go gra­ni­cach Na­my­s³o­wem naj­pierw od Cze­chów, a pó¼­niej od Niem­ców. Sta­no­wi±­ca czês­ty cel od­wie­dzin Ka­ro­la wa­row­nia nie po­sia­da zbyt ob­szer­nej li­te­ra­tu­ry. Do lat trzy­dzies­tych XVI stu­le­cia przed­sta­wia­³a w³as­no¶æ kró­lew­sk±, z nie­wiel­kim in­ter­wa­³em na po­cz±t­ku wie­ku XV, kie­dy to Na­mys­³ów przez pe­wien ok­res na­le­¿a³ do tak zwa­ne­go zwi±z­ku ksi±­¿ê­ce­go u­two­rzo­ne­go w ce­lu ob­ro­ny wspól­nych in­te­re­sów ¶l±s­kich. W ro­ku 1404 na zam­ku go¶­ci³ król W³a­dys­³aw Ja­gie³­³o, na­to­miast w 1439 za­war­to tu­taj u­go­dê po­miê­dzy kan­dy­da­ta­mi do tro­nu czes­kie­go: 13-let­nim kró­le­wi­czem Ka­zi­mie­rzem Ja­giel­loñ­czy­kiem i Al­brech­tem Hab­sbur­giem. Kil­ka lat wcze¶­niej wa­row­niê pró­bo­wa­li za­gar­n±æ hu­sy­ci, ale te­go ce­lu nie uda­³o im siê zre­ali­zo­waæ.

PLAN MIASTA NA RYCINIE F.B. WERNHERA, TOPOGRAFIA ¦L¡SKA 1744-1768, ZAMEK PO PRAWEJ STRONIE OZNACZONY CYFR¡ 6

WIDOK NAMYS£OWA Z XVIII WIEKU, ¬RÓD£O J.W., ZAMEK WIDOCZNY W LEWYM GÓRNYM ROGU

W

1533 ro­ku za­mek tra­fi³ dro­g± zas­ta­wu w rê­ce Ra­dy Mias­ta Wroc­³a­wia. Nie­d³u­go po­tem z ini­cja­ty­wy raj­ców miej­skich roz­bu­do­wa­no go o zew­nêt­rzny dzie­dzi­niec i do­dat­ko­w± przest­rzeñ miesz­kal­n±. W XVII i XVIII stu­le­ciu pro­wa­dzo­no dal­sze in­we­sty­cje, m.in. po po­¿a­rze w ro­ku 1658 i znisz­cze­niach spo­wo­do­wa­nych przez od­dzia­³y prus­kie pod­czas woj­ny prus­ko-ce­sar­skiej w 1741, kie­dy to pod­czas 3-dnio­we­go ob­lê­¿e­nia po­wa¿­nie u­cier­pia­³y mu­ry pó³­noc­ne i wschod­nie. Nie­co wcze¶­niej, bo w ro­ku 1703 za­mek wy­ku­pi³ z r±k ce­sar­skich za­kon krzy­¿ac­ki, a nas­têp­nie za­a­dap­to­wa³ je­go wnêt­rza na sie­dzi­bê lo­kal­nej ko­man­do­rii. Po ka­sa­cji za­ko­nu (w Pru­sach) w 1810 ro­ku gmach sta³ siê w³as­no¶­ci± skar­bu pañ­stwa i po­przez li­cy­ta­cjê pu­blicz­n± wszed³ w po­sia­da­nie pry­wat­ne­go w³a¶­ci­cie­la. W 1895 za­byt­ko­wy dom zam­ko­wy wraz z po­³o­¿o­nym w je­go s±­siedz­twie bro­wa­rem tra­fi³ w rê­ce nie­miec­kie­go pi­wo­wa­ra Au­gus­ty­na Ha­sel­ba­cha (bro­war Ha­sel­bach) i po­mi­mo pó¼­niej­szych przek­szta³­ceñ w³as­no¶­cio­wych do dzi¶ zwi±­za­ny jest on z fun­kcjo­nu­j±­cym pod zmie­nio­n± ju¿ naz­w± za­k³a­dem (ob. Gru­pa ¯y­wiec S.A.).

DZIEDZINIEC ZAMKOWY NA POCZTÓWCE Z DRUGIEJ DEKADY XX WIEKU

WIDOK ZAMKU Z LOTU PTAKA - NA PIERWSZYM PLANIE BRAMA WJAZDOWA NA DZIEDZINIEC, FOTOGRAFIA POWOJENNA

SKRZYD£O ZACHODNIE, FOTOGRAFIA POWOJENNA

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

STAN OBECNY

M

u­ro­wa­ny ¶red­nio­wiecz­ny za­mek po­sia­da³ nie­re­gu­lar­ny, owal­ny za­rys, na­wi±­zu­j±­cy za­pew­ne do sta­rych wa­³ów drew­nia­no-ziem­nych. Zaj­mo­wa³ on po­wierz­chniê o­ko­³o 1500 met­rów kwa­dra­to­wych i sk³a­da³ siê z ce­gla­nych, w dol­nych par­tiach ka­mien­nych mu­rów ob­ron­nych i przys­ta­wio­ne­go do nich od pó³­no­cy jed­no­trak­to­we­go, piêt­ro­we­go pa­³a­cu miesz­kal­ne­go. ¦rod­ko­w± o¶ te­go bu­dyn­ku pod­kre¶­la³ dwu­piêt­ro­wy ry­za­lit z par­te­ro­wym por­ty­kiem wej­¶cio­wym i usy­tu­o­wa­n± na piêt­rze ka­pli­c±. Za­mek praw­do­po­dob­nie nig­dy nie po­sia­da³ wie­¿y. W la­tach 1533-40 miesz­cza­nie wro­c³aw­scy dos­ta­wi­li od za­cho­du w±s­ki bu­dy­nek miesz­kal­ny, a za­my­ka­j±­ce tra­pe­zo­i­dal­ny dzie­dzi­niec wew­nêt­rzny od po­³ud­nia skrzy­d³o po­³ud­nio­we wznie­sio­ne zos­ta­³o przez jo­an­ni­tów po 1770 ro­ku. W okre­sie pó¼­niej­szym ro­ze­bra­no wschod­ni od­ci­nek mu­rów trwa­le ³±­cz±c g³ów­ny dzie­dzi­niec z dzie­dziñ­cem wschod­nim.

PLAN ZAMKU W NAMYS£OWIE W XVIII WIEKU, KURT BIMLER: DIE SCHLESISCHEN MASSIVEN WEHRBAUTEN 1940

NIECO WYIDEALIZOWANY WIDOK WSPÓ£CZESNY ZAMKU NA RYCINIE HENRYKA OSTROWSKIEGO

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

STAN OBECNY

D

o cza­sów wspó³­czes­nych za­mek za­cho­wa³ siê we wzglêd­nie do­brym sta­nie, choæ bio­r±c pod u­wa­gê fakt, ¿e na­le­¿y on do za­mo¿­ne­go w³a¶­ci­cie­la (kon­cern Hei­ne­ken), je­go kon­dyc­ja po­zos­ta­wia wie­le do ¿y­cze­nia. Bu­dow­la stoi na te­re­nie bro­wa­ru i do­stêp do niej jest moc­no o­gra­ni­czo­ny - prak­tycz­nie po­dej¶æ mo¿­na tyl­ko od wscho­du, gdzie przez fur­tê bram­n± pro­wa­dzi wej­¶cie na o­pusz­czo­ny i za­nied­ba­ny dzie­dzi­niec. Wej­¶cie to od lat po­zo­sta­je za­kra­to­wa­ne, ale po­zwa­la przy­naj­mniej rzu­ciæ okiem na za­bu­do­wê we­wnêtrz­n±. Na dzie­dziñ­cu oprócz moc­no o­dra­pa­nych ju¿ ele­wa­cji uwa­gê przy­ci±­ga pó¼­no­re­ne­san­so­wa, oz­do­bio­na ma­szka­ro­na­mi, g³o­wa­mi lwów i mo­ty­wa­mi ro¶­lin­ny­mi stud­nia z 1600 ro­ku oraz za­byt­ko­wy ry­za­lit z nad­bu­do­wa­n± XIV-wiecz­n± ka­pli­c±.

ZAMEK W NAMYS£OWIE: SKRZYD£O PÓ£NOCNE

SKRZYD£O PO£UDNIOWE ZAMKU

WIDOK WSCHODNI NA DZIEDZINIEC

DOJAZD

N

a­mys­³ów po­³o­¿o­ny jest o­ko­³o 50 km na wschód od Wroc­³a­wia, przy dro­dze 39 ³±­cz±­cej Kêp­no z Brze­giem. Czês­to za­trzy­mu­j± siê tu­taj po­ci±­gi z Wroc­³a­wia i Klucz­bor­ka. Po wyj­¶ciu z dwor­ca PKP lub po­³o­¿o­ne­go nie­o­po­dal dwor­ca au­to­bu­so­we­go na­le­¿y skrê­ciæ w le­wo w uli­cê Pod­wa­le i nas­têp­nie i¶æ wzd³u¿ miej­skich mu­rów ob­ron­nych. Po kil­ku­set met­rach na ho­ry­zon­cie wi­daæ ju¿ za­mek. Dos­tê­pu do nie­go bro­ni jed­nak szla­ban i bud­ka stra¿­ni­cza, trze­ba wiêc przy bud­ce skrê­ciæ w pra­wo, a po ko­lej­nych stu met­rach w le­wo, w skwer im. kar­dy­na­³a Wy­szyñ­skie­go, i na koñ­cu skwe­ru jesz­cze raz w le­wo. Da­lej dro­ga pro­wa­dzi w±s­k± u­licz­k± wprost do zam­ko­wej bra­my.

LITERATURA

1. B. Guerquin: Zamki w Polsce, Arkady 1984
2. I. T. Kaczyñscy: Zamki w Polsce po³udniowej, Muza SA 1999
3. L. Kajzer, J. Salm, S. Ko³odziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001

ZAMEK W NAMYS£OWIE, WSCHODNI SZCZYT SKRZYD£A PÓ£NOCNEGO Z BRAM¡

W pobli¿u:
Bierutów - zamek ksi±¿±t ole¶nickich z XIII w., przebudowany, 13 km
Kar³owice - zamek rycerski z XIV w., przebudowany, 28 km
Ole¶nica - zamek ksi±¿±t ole¶nickich z XIV-XVI w., 30 km
Brzeg - zamek ksi±¿±t brzeskich z XIV-XVI w., 33 km
Jelcz-Laskowice - ruina zamku ksi±¿êcego z XIV-XVI w., 36 km
O³awa - zamek ksi±¿êcy z XIV w., przebudowany, 40 km

WARTO ZOBACZYÆ:

Ob­szer­ne frag­men­ty mu­rów ob­ron­nych, z któ­rych naj­star­sze po­sia­da­j± me­try­kê XIV-wiecz­n±. Ten za­my­ka­j±­cy mias­to ci±g u­moc­nieñ daw­niej u­bez­pie­cza­³o czter­dzie¶­ci baszt i trzy bra­my: Wroc­³aw­ska, Kra­kow­ska i Wod­na. Do dzi¶ za­cho­wa­³a siê bra­ma Kra­kow­ska - od­res­tau­ro­wa­na jest punk­tem wi­do­ko­wym i jed­n± z at­rak­cji tu­rys­tycz­nych Na­mys­³o­wa. Cie­ka­wos­tk± po­zo­sta­j± dwa ar­ka­do­we prze­pus­ty w mu­rze, przez któ­re prze­p³y­wa od­no­ga rze­ki Wi­da­wy two­rz±c tzw. Wys­pê M³yñ­sk±.

tekst: 2006
fotografie: 2011
© Jacek Bednarek