WIEŻA W PASTUCHOWIE STAN WSPÓŁCZESNY - NA PIERWSZYM PLANIE DWÓR

edług zna­nych nam źró­deł mu­ro­wa­na wie­ża w Pas­tu­cho­wie zbu­do­wa­na zos­ta­ła w dru­giej po­ło­wie XV lub w pierw­szym kwar­ta­le XVI wie­ku przez przed­sta­wi­cie­li ry­cer­skie­go ro­du von Kalk­reuth. Nie­dłu­go po­tem dos­ta­wio­no do niej dwór i wzbo­ga­co­no gos­po­dar­czą za­bu­do­wą, jej wnęt­rza zaś, ele­wa­cje i de­ta­le przek­ształ­co­no w sty­lu re­ne­san­so­wym, o czym przy­po­mi­na za­cho­wa­ny do dzi­siaj ka­mien­ny por­tal z wy­ry­tą nań in­skryp­cją, wzmian­ku­ją­cą fun­da­to­rów prze­bu­do­wy w oso­bach Cas­pa­ra Kalk­reuth von Bus­chkan, Mar­ga­re­ty Land­iskro­nin von der Le­der­hose 1565. W XVII wie­ku właś­ci­cie­la­mi wsi by­ła m.in. ro­dzi­na von Seid­litz, von Graf­fon i von Reib­nitz, a pod ko­niec stu­le­cia ma­ją­tek ku­pił tu­taj Karl Ju­lius ba­ron von Zed­litz und Neu­kirch. Nie wia­do­mo jed­nak do­kład­nie, do ko­go za­mek w tym cza­sie na­leż­ał, Pas­tu­chów bo­wiem aż do dru­giej po­ło­wy XVII stu­le­cia był po­dzie­lo­ny mię­dzy kil­ku gos­po­da­rzy, któ­rzy za­miesz­ki­wa­li w nie­ist­nie­ją­cych już dwo­rach - wie­ża w tam­tym o­kre­sie nie peł­ni­ła już ro­li re­pre­zen­ta­cyj­nej. Na po­cząt­ku XVIII wie­ku wieś przesz­ła dro­gą po­sa­gu w rę­ce Han­sa Hein­ri­cha III von Hoch­berg, a po je­go śmier­ci w 1743 sta­ła się włas­noś­cią Hoch­ber­gów z Ksią­ża i ta­ki stan u­trzy­mał się do 1835. Póź­niej, aż do ro­ku 1945, ad­mi­nis­tro­wa­li nią przed­sta­wi­cie­le ro­dzi­ny von Kram­sta o­raz von Wie­ter­sheim-Kram­sta z os­tat­nim przed­wo­jen­nym po­sia­da­czem miej­sco­we­go fol­war­ku, Chris­tia­nem von Wie­ter­sheim-Kram­sta z Mo­ra­wy. Po dru­giej woj­nie świa­to­wej wie­żę zna­cjo­na­li­zo­wa­no i włą­czo­no w skład PGR-u, przez­na­cza­jąc na po­trze­by miesz­kal­no-gos­po­dar­cze je­go pra­cow­ni­ków. Od kil­kunas­tu lat po­now­nie znaj­du­je się ona w rę­kach pry­wat­nych.

WIEŻA I DWÓR NA RYCINIE F. SCHROLLERA Z XIX WIEKU

a­mien­ną, czte­ro­kon­dyg­na­cyj­ną wie­żę wznie­sio­no na pla­nie pros­to­ką­ta o wy­mia­rach 9,5x11 met­rów, z nie­wiel­ką do­bu­dów­ką miesz­czą­cą klat­kę scho­do­wą, łą­czą­cą kor­pus star­sze­go gma­chu i roz­bu­do­wy­wa­ny w la­tach póź­niej­szych dwór. Niez­na­ny jest dziś pier­wot­ny roz­kład wnętrz miesz­kal­nych sprzed re­ne­san­so­wej prze­bu­do­wy do­ko­na­nej przez Cas­pa­ra von Kalk­reuth w ro­ku 1565, z wcześ­niej­sze­go o­kre­su za­cho­wa­ły się jed­nak de­ta­le w pos­taci re­lik­tów za­mu­ro­wa­nych lat­ryn i pros­to­kąt­nych o­kien szcze­li­no­wych. No­wo­żyt­ny cha­rak­ter re­pre­zen­tu­je tu ka­mie­niar­ka ot­wo­rów o­kien­nych o­raz zdo­bio­ne blen­da­mi szczy­ty wień­czą­ce krót­sze e­le­wa­cje bu­dow­li.

PLAN DWORU WG B. DANIELSKIEJ

ieżę wraz z dwo­rem wkom­po­no­wa­no przed la­ty w oto­cze­nie fol­war­ku, któ­ry po os­tat­niej woj­nie przek­ształ­co­no w Pań­stwo­we Gos­po­dar­stwo Rol­ne. Na po­cząt­ku XXI wie­ku wy­ku­pio­ny on zos­tał przez pol­sko-nie­miec­kich in­wes­to­rów i dziś funk­cjo­nu­je ja­ko pry­wat­ny a­gro­biz­nes; naj­wi­docz­niej bra­ku­je jed­nak po­mys­łu na wy­ko­rzys­ta­nie za­byt­ko­wej bu­dow­li, ta bo­wiem stoi pus­ta i nie­co za­nied­ba­na.

WIDOK NA WIEŻĘ RYCERSKĄ OD POŁUDNIA

as­tu­chów po­ło­żo­ny jest kil­ka ki­lo­met­rów na pół­noc od dro­gi kra­jo­wej 382 łą­czą­cej Świd­ni­cę z Ja­wo­rem, po­mię­dzy Ja­wo­rzy­ną Śląs­ką, Ża­ro­wem i Strze­go­miem. Wie­ża stoi na pod­wó­rzu daw­ne­go fol­war­ku, usy­tu­o­wa­ne­go przy głów­nej dro­dze, o­bok przys­tan­ku PKS i nie­mal­że vis-a-vis szko­ły. Pro­wa­dzi do niej bru­ko­wa­na u­licz­ka, zaś wjazd na pod­wór­ko wyz­na­cza­ją two­rzą­ce bra­mę dwa du­że bu­dyn­ki gos­po­dar­cze, z któ­rych (je­że­li mnie pa­mięć nie za­wo­dzi) je­den jest bie­lo­ny. Ko­mu­ni­ka­cja au­to­bu­so­wa kur­su­je tu­taj rzad­ko. (ma­pa zam­ków)

1. M. Chorowska: Rezydencje średniowieczne na Śląsku, OFPWW 2003
2. L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001

RENESANSOWA INSKRYPCJA WYMIENIAJĄCA FUNDATORÓW XVI-WIECZNEJ PRZEBUDOWY DWORU

W pobliżu:
Piotrowice Świdnickie - dwór obronny XVIw., 2 km
Wierzbna - dwór obronny XVw., rozbudowany w założenie pałacowe, w ruinie, 10 km
Bagieniec - zamek renesansowy XVIw., przebudowany, 13 km
Panków - zamek szlachecki XVw., przebudowany, 13 km
Pielaszkowice - ruina pałacu o charakterze obronnym, 13 km
Domanice - zamek renesansowy XVIw., przebudowany, 16 km
Świdnica - relikty zamku książęcego XIIIw. w murach kościoła, 16 km
Borzygniew - późnorenesansowy dwór XVIIw., przebudowany, w ruinie, 20 km
Krasków - zamek rycerski XIVw., przebudowany w założenie pałacowe, 20 km

tekst: 2005
fotografie: 2005
© Jacek Bednarek