|
ZAMEK RADOSNO, POZOSTAŁOŚCI WIEŻY OSTATNIEJ OBRONY
|
|
ie ma pewności co do czasu powstania oraz fundatora kamiennego założenia obronnego w Rybnicy Leśnej. Powszechnie inwestycję tę łączy się z osobą księcia świdnicko-jaworskiego
Bolka I (+1301), choć w opinii części historyków ten region Sudetów w pierwszej połowie XIV wieku należał do władztwa Luksemburgów, a warownię zbudowali Czesi jako przeciwwagę dla należącej do księstwa śląskiego pobliskiej twierdzy Rogowiec. W roku 1350 zamek wzmiankowany jako Vredinberg das Haus stał się wraz z przynależnymi dobrami: Mieroszowem, Unisławem, Golińskiem, Różaną, Kowalową i Sokołowskiem lennem rycerskim użytkowanym przez Mertina von Schwenkfeld. Po nim – w 1355 roku należał do Reyncza, Hannosa i Jerislawa von Schwenkfeld, którym niektóre źródła przypisują
działalność raubritterskąRaubritter – niem. rycerz rozbójnik. Określenie raubritter, które pojawiło się dopiero w XVIII-wiecznych niemieckich romansach rycerskich, oznacza rycerzy lub osoby z rycerskiego rodu, trudniące się napadami, szczególnie na przejeżdżających w pobliżu ich zamku kupców i podróżnych. W Polsce przyjęło się na równi z polską nazwą rycerz rozbójnik, wskutek powszechnej opinii, że zwłaszcza średniowieczne Niemcy dotknięte były tą plagą. , w konsekwencji czego warownia miała być im odebrana przez wojska królewskie. Już w roku następnym jako dziedziczne lenno wykupił ją za kwotę 2300 kóp groszy praskich Hersco de Rozdialowicz, jednak czas jego panowania na zamku nie mógł być długi, bowiem już w 1359 omawiane terytorium włączone zostało do księstwa świdnickiego
Bolka II Małego , a po śmierci tego władcy w roku 1369 – wdowy po nim Agnieszki (+1392). W tym czasie burgrabią Radosna był już biskup wrocławski Preczlaw von Pogarell (+1376). W 1388 właścicielem lenna wraz z Festen Frewdenberg został Heinrich von Rechenberg, który planował rozbudowę zamku, a być może nawet dokonał jej realizacji, o czym świadczą zapisy gwarantujące przez Agnieszkę zwrot poniesionych kosztów, będące zapewne wynikiem szczególnych zasług tej rodziny oraz troski księżnej o stan warowni państwowych.
|
|
WIEŻA NA RYCINIE T. BLATTENBAUERA Z OKOŁO 1885 ROKU
|
o śmierci Agnieszki w 1392 roku zamek wraz z całym księstwem świdnicko-jaworskim przeszedł w posiadanie władców czeskich i od tego czasu jeszcze kilkukrotnie zmieniał właścicieli. Podczas
wojen husyckichWojny husyckie – wojny religijne toczone pomiędzy husytami a katolickimi Luksemburgami w Królestwie Czech w latach 1419–1436. Były one prowadzone przez czeskich husytów (głównie taborytów i sierotki) przeciwko krucjatom organizowanym przez cesarza Zygmunta Luksemburskiego przy poparciu papiestwa. Początkiem wojen husyckich stało się powstanie przeciwko obwinionemu za śmierć Jana Husa Zygmuntowi Luksemburskiemu, który po Wacławie IV odziedziczył tron czeski. Wojny husyckie osłabiły pozycję Kościoła katolickiego i feudałów niemieckich w Czechach, przygotowały grunt dla idei reformacji w Europie. był oblegany co najmniej dwukrotnie (1427, 1434), lecz nie wiadomo, czy atakującym udało się go zdobyć. W wyniku panującego na Śląsku chaosu politycznego i osłabienia władzy centralnej spowodowanej wyniszczającymi konfliktami religijnymi właściciele Radosna, podobnie jak zarządcy wielu innych sudeckich warowni, weszli na drogę przestępczą utrzymując się z napadów na kupców i okoliczną ludność. Ich działalność nie pozostała bez odpowiedzi i już w 1443 roku jedna z wypraw odwetowych zorganizowanych przez mieszczan wrocławskich zdobyła zamek, a następnie częściowo go zburzyła. Został on jednak odbudowany przed 1466 przez braci Hansa oraz Nikolausa von Schellendorf, którzy z położonej w górach twierdzy kontynuowali ‘tradycje’ raubritterskie poprzednich mieszkańców. Ostatecznie w roku 1497 z rozkazu króla czeskiego
Władysława Jagiellończyka (+1516) nadstarosta Georg von Stein (+1497) najechał warownię, zdobył ją, po czym nakazał rozbiórkę zamkowych murów. Odtąd Radosno pozostaje w ruinie.
|
|
|
|
|
ARCHIWALNE FOTOGRAFIE ZAMKU RADOSNO, W GÓRNYM RZĘDZIE PAMIĄTKOWA POCZTÓWKA Z 1902 I FOTOGRAFIA Z 1920 ROKU
NA DOLE ZDJĘCIE Z LAT 30. XX WIEKU ORAZ WIDOK ZIMOWY PRZEDSTAWIAJĄCY STAN WIEŻY W LATACH 60. UBIEGŁEGO STULECIA
|
|
prawdzie zamek wzmiankowano po raz pierwszy dopiero w połowie XIV stulecia, to wydaje się wysoce prawdopodobne, że jego najstarsza część powstała około 1300 roku lub nawet wcześniej. Pierwotne założenie obronne składało się z otoczonej drewniano-ziemnymi umocnieniami cylindrycznej wieży o średnicy 8 metrów i nieznanej wysokości, z wejściem usytuowanym na pułapie 4 metrów ponad poziom gruntu. Wzniesiona z miejscowego melafiru budowla zajmowała najwyższy, południowo-wschodni obszar wzgórza, na którym w XIV wieku zbudowano dom mieszkalny na planie prostokąta o bokach 9,5x10,5 metra i mury obronne tworzące obwód warowny o wymiarach 30x17 metrów z dziedzińcem o powierzchni około 300 metrów kwadratowych. Dostępu do niego broniła wieża bramna postawiona na planie kwadratu o boku 6 metrów, wkomponowana w północno-zachodni odcinek murów, a także wykute w skale fosy o szerokości 3,5 do 7 i głębokości sięgającej 4 metrów. Funkcje gospodarcze zamku realizowało położone w południowej części plateau stosunkowo niewielkie podzamcze, którego powierzchnia nie przekraczała 250 metrów kwadratowych.
|
|
PLAN ZAMKU W ŚREDNIOWIECZU WG R. MRUCZKA: 1. CYLINDRYCZNA WIEŻA, 2. BUDYNEK MIESZKALNY, 3. BASZTA BRAMNA
|
REKONSTRUKCJA ZAMKU Z XIV WIEKU WG R. MRUCZKA
|
o czasów współczesnych zachowała się ruina wieży o wysokości około 12 metrów, a także odsłonięte niedawno skromne pozostałości fundamentów budynku mieszkalnego w północno-zachodniej części dawnego zespołu obronnego. Dostęp do zamku jest nieograniczony bez względu na porę dnia i roku. Z uwagi jednak na systematycznie pogarszający się stan pozbawionej opieki ruiny należy zachować najwyższą ostrożność przy zbliżaniu się do wieży, istnieje bowiem ryzyko zranienia spowodowanego przez spadające z niej odłamki skalne. Warto też założyć na nogi wysokie obuwie, ponieważ na okolicznych łąkach spotkać można
żmiję zygzakowatą .
|
ZAMEK RADOSNO: PO LEWEJ PERSPEKTYWA WSCHODNIA, Z PRAWEJ WIDK OD STRONY ZACHODNIEJ Z POZOSTAŁOŚCIAMI ZABUDOWAŃ NA PIERWSZYM PLANIE
|
RELIKTY BUDYNKU MIESZKALNEGO I BASZTY BRAMNEJ W ZACHODNIEJ CZĘŚCI WZGÓRZA
|
ZAJRZEĆ MOŻNA RÓWNIEŻ DO WIEŻY, CHOĆ NIE JEST TO ZBYT BEZPIECZNE...
|
|
1. M. Chorowska: Rezydencje średniowieczne na Śląsku, OFPWW 2003
2. L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001
3. R. Łuczyński: Chronologia dziejów Dolnego Śląska, Atut 2006
|
WIDOK RUIN Z ZIELONEGO SZLAKU PROWADZĄCEGO DO SOKOŁOWSKA
|
W pobliżu:
Grzmiąca - ruina zamku książęcego Rogowiec XIIIw., 4 km
Wałbrzych - pozostałości zamku Nowy Dwór XIVw., 9 km
Zagórze Śląskie - ruina zamku książęcego Grodno XIV/XVIw., 18 km
Grzędy - pozostałości zamku książęcego Konradów XIVw., 20 km
Czarny Bór - ruina zamku książęcego XIVw., 20 km
|
Rozciągające się łukiem między Karkonoszami na zachodzie, Górami Wałbrzyskimi na północy i Górami Sowimi na wschodzie Góry Kamienne z największą i najpiękniejszą ich częścią zwaną Górami Suchymi, w sercu których stoi zamek Radosno. Pasmo to zwane jest czasami Sudeckimi Tatrami ze względu na stromo i gwałtownie ukształtowane zbocza oraz ostro zakończone szczyty, co znalazło swoje odbicie w niektórych ich nazwach (Stożek Wielki, Rogowiec, Ruprechticki Szpiczak). Najwyższym szczytem Gór Suchych jest pozbawiona szlaków turystycznych Waligóra (934-936 m n.p.m.) wznosząca się ponad malowniczą Przełęczą Trzech Dolin z wybudowanym na niej przedwojennym schroniskiem Andrzejówka. Większość ich powierzchni zajmują sztucznie nasadzone lasy świerkowe zamieszkiwane m.in. przez
muflony , które sam miałem tutaj przyjemność spotkać. W zachodniej części tego łańcucha górskiego przycupnęła malownicza miejscowość Sokołowsko (niem. Gorbersdorf), ciesząca się w XIX wieku wielką sławą pierwszego na świecie sanatorium przeciwgruźlicznego, w której wybudowano skocznię narciarską, i którą nie przypadkiem nazywano śląskim Davos. Gdzie gościł Tytus Chałubiński, a dzieciństwo spędził Krzysztof Kieślowski. Dziś niewiele zostało już z tego splendoru i choć miasteczko współcześnie wygląda jak wpół-wymarłe, miejscami wręcz odpychające zdewastowaną architekturą dawnych pawilonów, zaniedbanym parkiem zdrojowym i powszechną atmosferą PRL-owskiej proletaryzacji w najgorszym wydaniu, to jednak trudno oprzeć się czarowi Sokołowska, które wciąż daje nadzieję, że jego upadek nie jest definitywny. Rozważając o zabytkach warto wspomnieć również o stojącej w Rybnicy Leśnej jednej z najstarszych w Sudetach drewnianych świątyń, XVI-wiecznym kościele pw. Św Jadwigi Śląskiej. Towarzyszy mu 400-letnia drewniana dzwonnica, a całość jest doskonale widoczna z drogi prowadzącej do Andrzejówki.
|
Na fotografiach od góry i od lewej: 1. Fragment zielonego szlaku w drodze do Sokołowska, 2. Widok z zielonego szlaku na cerkiew św. Michała Archanioła w Sokołowsku, 3. Panorama Sokołowska, 4. Zielony szlak z Andrzejówki do zamku Radosno, 5. Andrzejówka na Przełęczy Trzech Dolin, 6. Szlak żółty w drodze do ruin zamku (na fotografii autor), 7. Kościół pw. św. Jadwigi Śląskiej w Rybnicy Leśnej, 8. Cerkiew św. Michała Archanioła w Sokołowsku, 9. Fragment zabudowy Sokołowska
|
tekst: 2019
fotografie: 2012, 2014
© Jacek Bednarek
|
|