ZAMEK W BOBOLICACH, STAN WSPÓŁCZESNY

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

Z

amek w Bo­bo­li­cach zbu­do­wa­ny zo­stał w po­ło­wie XIV stulecia z ini­cja­ty­wy Ka­zi­mie­rza Wiel­kie­go jako ko­lej­na wa­row­nia strze­gą­ca po­łu­dnio­wej gra­ni­cy pań­stwa pol­skie­go. W 1370 ro­ku Lu­dwik An­de­ga­weń­ski nadał ją księ­ciu Wła­dy­sła­wo­wi Opol­czy­ko­wi w za­mian za po­par­cie jego za­mia­rów dy­na­stycz­nych, ten z ko­lei prze­ka­zał Bo­bo­li­ce w rę­ce Wę­gra, An­drze­ja Scho­eny z Bar­la­bas. Dzier­żaw­cy ma­jąt­ku, spi­sku­jąc na boku z Za­ko­nem Krzy­żac­kim, oka­za­li się nie­lo­jal­ni wo­bec pol­skiej ko­ro­ny, co za­nie­po­ko­iło Wła­dy­sła­wa Ja­gieł­łę, któ­ry w 1396 na­je­chał zie­mie Opol­czy­ka i zbroj­nie za­gar­nął za­mek wraz z oko­licz­ny­mi wło­ścia­mi. Pod ko­niec XIV i w XV wie­ku za­rzą­dza­li nim Sza­frań­co­wie, Trest­ko­wie, Kre­zo­wie, a póź­niej rów­nież Cho­da­kow­scy, Mę­ciń­scy o­raz Mysz­kow­scy.

"ZWALISKA ZAMKU W BOBOLICACH OD POŁUDNIA", RYCINA FRANCISZKA KOSTRZEWSKIEGO Z POŁOWY XIX WIEKU

N

ie za­wsze dzie­dzi­cze­nie warowni od­by­wa­ło się po­lu­bo­wnie i ugo­do­wo. Cie­ka­wy przy­pa­dek miał miej­sce w roku 1427, po śmier­ci Anny, cór­ki pierw­sze­go pry­wat­ne­go wła­ści­cie­la Bo­bo­lic - An­drze­ja Scho­eny. Do­bra zo­sta­ły roz­par­ce­lo­wa­ne wów­czas mię­dzy Sta­ni­sła­wa Sza­frań­ca z Mło­dzie­jo­wic her­bu Sta­ry­koń, sy­na An­ny z pier­wsze­go mał­żeń­stwa, oraz dru­giego jej mał­żo­nka — Mści­wo­ja z Wierz­cho­wi­ska her­bu Lis wraz z dzieć­mi: Mści­wo­jem, An­drze­jem, Do­ro­tą, An­ną, Elż­bie­tą i Ka­ta­rzy­ną. Oby­dwie stro­ny zo­bo­wią­za­ły się po­dzie­lić zam­kiem po po­ło­wie, z cza­sem do­szło jed­nak do go­rą­cych spo­rów. We­wnątrz bu­dow­li wła­sność obu stron kon­flik­tu wy­zna­cza­ły ja­kieś za­po­ry, któ­re w 1441 syn Mści­wo­ja, An­drzej z Wierz­cho­wi­ska - z po­mo­cą trzy­dzie­stu szlach­ty oraz set­ką po­moc­ni­ków mier­niej­szej kon­dy­cji - wy­ła­mał, ra­bu­jąc by­dło i zbo­że z czę­ści przy­na­leż­nej przy­rod­nie­mu bra­tu.

AKWARELA TEODORA CHRZĄŃSKIEGO, "KAZIMIERZA STRONCZYŃSKIEGO OPISY I WIDOKI ZABYTKÓW W KRÓLESTWIE POLSKIM (1844-55)"

I

nte­gral­ność zamku przy­wró­co­na zo­sta­ła czte­ry lata po tym przy­krym in­cy­den­cie, kie­dy pod­ko­mo­rzy kra­kow­ski Piotr Sza­fra­niec wy­ku­pił od Li­sów z Wierz­cho­wi­ska pra­wa do za­miesz­ka­nej przez nich po­ło­wy i dóbr w naj­bliż­szym oto­cze­niu. Szyb­kie po­zby­cie się przez Sza­frań­ców wa­row­ni oraz czę­ste w dru­giej po­ło­wie XV stu­le­ciu zmia­ny wła­ści­cie­li nie spo­wo­do­wa­ły już wię­cej po­dzia­łów skal­nej twier­dzy. Po­cząt­ki jej upad­ku da­tu­je się na 1587 rok, w któ­rym Bo­bo­li­ce na­je­chał i zdo­był pre­ten­dent do pol­skie­go tro­nu Mak­sy­mi­lian Habs­burg. O wie­le go­rzej z zam­kiem obe­szli się żoł­nie­rze szwedz­cy, zaj­mu­jąc go i pa­ląc w ro­ku 1657. W 1683 je­go stan był już tak zły, że cią­gną­cy ze swo­imi woj­ska­mi pod Wie­deń Jan III So­bie­ski pod­czas po­sto­ju tu­taj wo­lał spę­dzić noc pod na­mio­tem, niż ry­zy­ko­wać noc­leg w bar­dzo znisz­czo­nym już bu­dyn­ku. W XVIII wie­ku zruj­no­wa­ny za­mek ku­pi­li Mę­ciń­scy z za­mia­rem (jak się póź­niej oka­za­ło nie zre­ali­zo­wa­nej) od­bu­do­wy. W 1882 zie­mię, na któ­rej sta­ły opusz­czo­ne mury, w wy­ni­ku par­ce­la­cji otrzy­ma­ła miej­sco­wa chłop­ska ro­dzi­na Ba­ry­łów. Ich spad­ko­bier­cy po dłu­gich spo­rach są­do­wych w 1999 ro­ku od­sprze­da­li ru­i­nę Ja­ro­sła­wo­wi La­sec­kie­mu, któ­ry pod­jął się peł­nej jej re­kon­struk­cji.

AKWARELA TEODORA CHRZĄŃSKIEGO, "KAZIMIERZA STRONCZYŃSKIEGO OPISY I WIDOKI ZABYTKÓW W KRÓLESTWIE POLSKIM (1844-55)"
TUTAJ WIDOK RUIN OD PÓŁNOCY

ZAMEK NA LITOGRAFII NAPOLEONA ORDY, "ALBUM WIDOKÓW" 1881

ZAMEK WIDZIANY ZE SZLAKU PROWADZĄCEGO DO MIROWA, FOTOGRAFIA Z LAT 60 XX WIEKU,
STAN PODCZAS ODBUDOWY (2009) I WIDOK WSPÓŁCZESNY

ZWALISKA ZAMKU W BOBOLICACH

Pomiędzy Lelowem a Żarkami, w Olkuskiem, znajduje się mała wioska prywatna Bobolice, szczycąca się ślicznymi ruinami niewielkiego zameczku, który na sterczącej zbudowany skale, sięga czasów Każmirza Wielkiego. Był on niegdyś silnie obwarowany, i jako taki w roku 1370 nadany został lennem prawem przez króla Ludwika Władysławowi księciu opolskiemu, wraz z innemi grodami. Lecz gdy tenże najeżdżał miasta i kupców z towaru obdzierał, Władysław Jagiełło wyprawił przeciw niemu wojsko w roku 1396, a zająwszy, przez poddanie się załogi, zamek bobolicki, przyłączył go do majętności koronnych. Odtąd warownia ta, wraz z należącemi do niej włościami, stanowiła osobne starostwo, które z czasem przeszedłszy na własność prywatną, było dziedzictwem najprzód Myszkowskich, margrabiów na Mirowie, a w końcu Męcińskich.

Maleńki to był zameczek, z wielką atoli smiałością na wierzchołku niedostępnej skały wzniesiony. Kształt miał nieforemny, stosownie do tego, jak grzbiet góry pozwalał; miał dwie baszty półokrągłe, jedną w narożniku, drugą przy ścianie północnej i dziedziniec mały, ale silnie zamykający się bramą. Droga do niego prowadziła po pochyłości skały od strony południowej, a sam wjazd był od zachodu. Zamek ten w roku 1661 przestał być mieszkalnym i wskutek tego obrócił się w ruinę, która przecież jest ozdobą całej okolicy i stanowi jeden z najpiękniejszych naszych krajobrazów. Ze szczytów bowiem murów bobolickiego zamku czarujący widok na pasma skał, które zaczynając od Olsztyna, ciągną się ku Pilicy do Krakowa, wskazując drogę do starożytnej stolicy dawnej Polski.

Tygodnik Ilustrowany, 1861

WIDOK ZAMKU OD POŁUDNIOWEGO WSCHODU W 2002 ROKU I PO ODBUDOWIE

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

W

arow­ny za­mek wznie­sio­no z bia­łe­go miej­sco­we­go wa­pie­nia na ska­li­stym wzgó­rzu o wy­so­ko­ści 360 m n. p. m. Pier­wot­nie zaj­mo­wał on tyl­ko cen­tral­ną część wznie­sie­nia. Na naj­wyż­szym, pół­noc­nym cy­plu sta­ła cy­lin­drycz­na wie­ża, obok niej - bu­dy­nek miesz­kal­ny. Przy­pusz­czal­nie w XV wie­ku sys­tem obron­ny wzmoc­ni­ły pół­ko­li­ste ba­szty. Do zam­ku wy­so­kie­go przy­le­ga­ło od po­łud­nia i od za­cho­du przed­zam­cze, do któ­re­go wjazd pro­wa­dził wschod­nim sto­kiem wzgó­rza. Przed­zam­cze to opa­sa­no mu­rem obron­nym, ca­łość zaś ota­cza­ła su­cha fosa, nad któ­rą za­pew­ne prze­rzu­co­no zwo­dzo­ny most pro­wa­dzą­cy do pię­tro­wej wie­ży bram­nej.

PLAN ZAMKU W BOBOLICACH: 1. WIEŻA, 2. DOM MIESZKALNY, 3. BASTEJA, 4. DZIEDZINIEC, 5. BRAMA, 6. MUR OBWODOWY

REKONSTRUKCJA WAROWNI WG JANA GUMOWSKIEGO, 1936

Z

a­sad­ni­czym ce­lem XVI­-wiecz­nej prze­bu­do­wy by­ła li­kwi­da­cja go­tyc­kiej wie­ży, miej­sce któ­rej za­jął co naj­mniej dwu­kon­dy­gna­cyj­ny bu­dy­nek miesz­kal­ny. W je­go przy­zie­miach umiesz­czo­no kuch­nię, pie­kar­nię, spi­żar­nię i skar­biec, a pię­tra prze­zna­czo­no na izby miesz­kal­ne i re­pre­zen­ta­cyj­ne kom­na­ty. Pod­czas pró­by od­bu­do­wy wa­row­ni w XVIII wie­ku roz­ku­to go­tyc­kie otwo­ry okien­ne, co w znacz­nym sto­pniu za­tar­ło jej śre­dnio­wiecz­ny cha­rak­ter.

WIDOK ZAMKU OD POŁUDNIA, STĄD DOSKONALE WIDOCZNY TARAS WIDOKOWY W BASTEI POŁUDNIOWEJ

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

D

o nie­daw­na po­stać oka­za­łej przed la­ty wa­row­ni okre­śla­ły je­dy­nie nie­wiel­kie frag­men­ty zam­ku gór­ne­go [1] [2], wśród nich naj­le­piej za­cho­wa­na ścia­na wschod­nia, a tak­że skrom­ne po­zo­sta­ło­ści ze­wnętrz­nych mu­rów ob­wo­do­wych. Po od­sprze­da­ży ruin w rę­ce p. La­sec­kie­go nowy wła­ści­ciel pod­jął kon­tro­wer­syj­ną pró­bę ich ra­to­wa­nia. W ro­ku 2001 pod kie­run­kiem kra­kow­skich ar­che­olo­gów roz­po­czę­to pra­ce [1] [2] [3] ma­ją­ce na celu re­kon­struk­cję bu­dow­li po­łą­czo­ną z ba­da­nia­mi w grun­cie, pod­czas któ­rych od­two­rzo­no prze­bieg pier­wot­nych mu­rów i cha­rak­ter póź­niej­szych prze­bu­dów zam­ku. Wy­do­by­to tak­że wie­le ar­te­fak­tów w po­sta­ci mo­net, fra­gmen­tów ka­fli pie­co­wych, na­czyń szkla­nych o­raz e­le­men­tów me­ta­lo­wych, wśród nich praw­do­po­dob­nie część skob­la daw­ne­go... pa­sa cno­ty. Pra­ce te za­koń­czo­no dzie­sięć lat póź­niej, w roku 2011.

NIEZALEŻNIE OD WIELU KONTROWERSJI ZWIĄZANYCH Z CELOWOŚCIĄ I METODAMI JEGO ODBUDOWY ZAMEK PREZENTUJE SIĘ WYŚMIENICIE - WZNIESIONY NA NIEWIELKIM WZGÓRZU DOSKONALE WKOMPONOWAŁ SIĘ W MALOWNICZY KRAJOBRAZ JURY

W

od­bu­do­wa­nym zam­ku fun­kcjo­nu­je cen­trum kon­fe­ren­cyj­ne i punkt ob­słu­gi tu­ry­stycz­nej. W udos­tęp­nio­nych do zwie­dza­nia wnę­trzach wa­row­ni obej­rzeć moż­na sta­ran­nie zre­konst­ru­o­wa­ne kom­na­ty, a w jed­nej z baszt - nie­wiel­kie mu­zeum.

Wstęp biletowany podwójnie (błonia + zamek)

Zwiedzanie z przewodnikiem trwa około 30 minut.

Fotografowanie wnętrz do własnych celów: bez­płat­ne

Z pieskiem można wejść na teren błoń zamkowych, ale do sa­me­go zam­ku - już nie.

Właściciel nie życzy sobie dronów w najbliższej oko­li­cy zam­ku.

ZREKONSTRUOWANE WNĘTRZA ZAMKU

DOJAZD

B

obo­li­ce po­ło­żo­ne są w pół­noc­nej czę­ści Jury Kra­kow­sko­-Czę­sto­chow­skiej, 1,5 km na wschód od Mi­ro­wa. Utrud­nio­ny jest do­jazd ko­mu­ni­ka­cją pu­blicz­ną - au­to­bu­sa­mi PKS moż­na do­stać się tyl­ko do Nie­go­wej, skąd na­le­ży iść 4 km żół­tym szla­kiem na po­łu­dnie. Więk­sze miej­sco­wo­ści, do któ­rych au­to­bu­sy kur­su­ją znacz­nie czę­ściej, to Kro­czy­ce i Żar­ki, oby­dwie od­da­lo­ne od wsi o około 9 km. (ma­pa zam­ków wo­je­wódz­twa śląs­kie­go)

W pobliżu zamku du­ży bez­płat­ny par­king.

LITERATURA

1. M. Antoniewicz: Zamki na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej...
2. I. T. Kaczyńscy: Zamki w Polsce południowej, Muza SA 1999
3. L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001
4. R. Sypek: Zamki i obiekty warowne Jury Karkowsko-Częstochowskiej

NA SZLAKU Z MIROWA

W pobliżu:
Mirów - ruina zamku rycerskiego z XIV w., 1,5 km
Łutowiec - pozostałości strażnicy królewskiej z XIV w., 4 km
Morsko - ruina zamku z XIV w., 8 km
Przewodziszowice - pozostałości strażnicy królewskiej z XIV w., 8 km
Ostrężnik - pozostałości zamku królewskiego z XIV w., 11 km
Suliszowice - pozostałości strażnicy królewskiej z XIV w., 13 km

tekst: 2015
fotografie: 2002, 2009, 2014, 2023
© Jacek Bednarek