ZAMEK W OTMĘCIE, RUINA BUDYNKU W POŁUDNIOWEJ CZĘŚCI DZIEDZIŃCA

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

STAN OBECNY

P

owszechnie przyjmuje się, że mu­ro­wa­ny za­mek jest wy­ni­kiem ini­cja­ty­wy bu­dow­la­nej ro­dzi­ny von Stral (Strze­la), wła­ści­cie­li Otmę­tu w la­tach 1316-1514, choć naj­star­szy od­na­le­zio­ny po­śród ru­in ar­te­fakt, ja­kim jest frag­ment ka­fla z da­tą 1516, wska­zy­wać mo­że na nie­co póź­niej­szą je­go me­try­kę. Za­ło­że­nie to przy­pusz­czal­nie po­wsta­je w miej­scu star­szej wa­row­ni, za­pew­ne śre­dnio­wiecz­ne­go dwo­ru obron­ne­go, któ­re­go bu­do­wę le­gen­dy przy­pi­su­ją ry­cer­skie­mu za­ko­no­wi tem­pla­riu­szy. Hi­po­te­za o da­to­wa­nych być mo­że na­wet na wiek XIII for­ty­fi­ka­cjach znaj­du­je pew­ne uza­sad­nie­nie w ge­ome­trii wie­ży (obec­nie ko­ściel­nej) i ty­po­wym dla tam­te­go okre­su usy­tu­owa­niem bu­dyn­ków miesz­kal­nych wzdłuż mu­rów.

PRZY WEJŚCIU NA TEREN KOŚCIOŁA PW. WNIEBOWZIĘCIA NMP, W JEGO BRYLE DOMINUJE DAWNA WIEŻA ZAMKOWA

DAWNA WIEŻA BRAMNA Z ZAMUROWANYM PORTALEM WJAZDOWYM

W

czasach nowożytnych warownia na­le­ży do wie­lu nie po­wią­za­nych ze so­bą ro­dzin ślą­skich i jest wie­lo­krot­nie mo­der­ni­zo­wa­na. W ro­ku 1514 od Strze­lów na­by­wa ją Lu­cas Buch­ta von Buch­titz her­bu Odro­wąż (zm. 1532), a po nim ma­jąt­kiem za­rzą­dza naj­star­szy z je­go sy­nów Jo­achim Buch­ta von Buch­titz uży­wa­ją­cy przy­dom­ka Bi­lic­ki (zm. 1582). Za cza­sów tych dwoj­ga wła­ści­cie­li gmach zo­sta­je prze­bu­do­wa­ny w sty­lu re­ne­san­so­wym peł­niąc od­tąd funk­cję głów­nej sie­dzi­by ro­du.

BASTEJA W POŁUDNIOWO-ZACHODNIEJ CZĘŚCI ZAMKU

W

1608 roku umiera Georg Buchta, ostat­ni mę­ski po­to­mek wła­ści­cie­li Otmę­tu. Wdo­wa po nim Ju­dith Czet­tritz wy­cho­dzi po­now­nie za mąż, za Jo­han­na von Re­den z Krap­ko­wic, po czym oko­ło 1630 ro­ku sprze­da­je sta­ry i pod­upa­dły już za­mek Wen­zlo­wi von Reis­witz (zm. 1638). Po je­go śmier­ci ma­ją­tek po­zo­sta­je w rę­kach wdo­wy, a na­stęp­nie prze­cho­dzi na wła­sność jej sy­na z dru­gie­go mał­żeń­stwa Ada­ma Hein­ri­cha von Prit­twitz (zm. 1680). Cór­ka Ada­ma i Ur­su­li Hed­wig von Die­bitsch, He­le­na Kon­stan­cja w 1690 ro­ku sprze­da­je Otmęt Ju­liu­so­wi Le­opol­do­wi Hod­itz (zm. 1693), po któ­re­go śmier­ci ma­ją­tek dzie­dzi­czy je­go syn Carl Jo­seph (zm. 1741). Już jed­nak w 1695 ma­co­cha Car­la, Su­san­ne Po­ly­xe­na de do­mo von Man­sfeld na­by­wa od nie­go te do­bra pła­cąc za nie 20,000 ta­la­rów, po czym le­dwie dwa ty­go­dnie póź­niej po­zby­wa się ich na rzecz Mag­da­le­nie En­gel­burg von Ko­tu­lir­fski (zm. 1751), przy­szłej żo­ny Bal­tha­sa­ra von La­risch (zm. 1702), któ­ry po­sia­dłość w Otmę­cie otrzy­mu­je w ra­mach po­sa­gu mał­żeń­skie­go. W 1723 ro­ku, czy­li już po śmier­ci Lud­wi­ga, Mag­da­le­ne od­stę­pu­je część zam­ku wraz z wie­żą pa­ra­fii w Otmę­cie, a ta przy­łą­cza ją do ko­ścio­ła. War­tość owej trans­ak­cji opie­wa na kwo­tę 2,403 ta­la­ry.

ZAMEK I KOŚCIÓŁ W POŁOWIE XVIII WIEKU, FRIEDRICH BERNHARD WERNER: "TOPOGRAPHIA SILESIAE" 1744-68

Z

a czasów ro­dzi­ny von La­risch (przed 1759) ma miej­sce ko­lej­na, ostat­nia już prze­bu­do­wa re­zy­den­cji, któ­rej wy­gląd uwiecz­nił na swo­ich szki­cach ślą­ski ry­sow­nik Frie­drich Bern­hard Wer­ner (patrz wy­żej). Przy­pusz­czal­nie już jed­nak w dru­giej po­ło­wie XVIII wie­ku bu­dow­la nie na­da­je się do za­miesz­ka­nia i zo­sta­je opusz­czo­na, a ma­te­riał z jej roz­biór­ki słu­ży m.in. do re­mon­tu sto­ją­ce­go po są­siedz­ku ko­ścio­ła. Po ro­ku 1771 ma­jąt­ki w Otmę­cie na­le­żą do hra­bie­go Frie­dri­cha von Pück­ler, któ­ry po­pa­da w kło­po­ty fi­nan­so­we, dzię­ki cze­mu na li­cy­ta­cji ko­mor­ni­czej w 1799 na­by­wa je za kwo­tę 60,000 ta­la­rów Ernst Jo­achim von Strach­witz (zm. 1826). Ko­lej­ny­mi wła­ści­cie­la­mi po­sia­dło­ści są: od 1800 - Phil­ipp von Thun, a od 1815 - Jo­seph Frie­drich Mar­ti­ni.

ZRUJNOWANY ZAMEK NA FOTOGRAFIACH Z 1929 ROKU

W

1839 roku Otmęt przechodzi na wła­sność eme­ry­to­wa­ne­go ma­jo­ra wojsk pru­skich Fran­za von Wy­schetz­kie­go (zm. 1848), a na­stęp­nie na­le­ży do wdo­wy po nim Hen­riet­ty de do­mo Hey­thuy­sen oraz sy­na Osca­ra. W tym cza­sie opusz­czo­ny za­mek jest już kom­plet­ną ru­iną. Wy­schet­zcy miesz­ka­ją wpraw­dzie w Otmę­cie, ale na ten cel wznie­śli oni nie­opo­dal cał­ko­wi­cie no­wą re­zy­den­cję, zaś ru­iny sta­rej z cza­sem wple­cio­ne zo­sta­ły w kraj­obraz przy­pa­ła­co­we­go par­ku. W ro­ku 1867 do­bra te ku­pu­je ba­ron von Thie­le­man pła­cąc za nie 220 ty­się­cy ta­la­rów, a już dwa la­ta póź­niej prze­cho­dzą one na wła­sność hra­biów von Pück­ler. W 1929 ro­ku ów­czes­ny wła­ści­ciel Otmę­tu hra­bia von Spon­nek sprze­da­je lo­kal­ne nie­ru­cho­mo­ści cze­skie­mu  prze­my­słow­co­wi  To­mášo­wi Ba­ta (za­ło­ży­cie­lo­wi mar­ki obuw­ni­czej Ba­ta, zm. 1932). Je­go syn, rów­nież To­máš (zm. 2008), przy­pusz­czal­nie jest ostat­nim przed­wo­jen­nym wła­ści­cie­lem ru­in.

RUINA W LATACH 30. XX WIEKU

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

STAN OBECNY

Z

amek nie był nigdy przed­mio­tem ba­dań te­re­no­wych, dla­te­go nie­wie­le wia­do­mo dziś na te­mat je­go wy­glą­du i ukła­du prze­strzen­ne­go z cza­sów pierw­szych wła­ści­cie­li. Praw­do­po­dob­nie by­ło to za­ło­że­nie skła­da­ją­ce się z ka­mien­nych mu­rów obron­nych wznie­sio­nych na pla­nie nie­re­gu­lar­ne­go wie­lo­bo­ku, jed­no­pię­tro­we­go, jed­no­trak­to­we­go do­mu głów­ne­go sto­ją­ce­go przy mu­rze pół­noc­nym, dru­gie­go bu­dyn­ku po­łu­dnio­we­go, oraz z wie­ży bram­nej wkom­po­no­wa­nej w po­łu­dnio­wo-wschod­ni na­roż­nik li­nii umoc­nień. Wa­lo­ry obron­ne zam­ku pod­kre­śla­ła wy­su­nię­ta w kie­run­ku za­chod­nim, otwar­ta na dzie­dzi­niec pół­okrą­gła ba­ste­ja ar­ty­le­ryj­ska, a tak­że wie­ża głów­na, u do­łu kwa­dra­to­wa, wy­żej ośmio­bocz­na, któ­ra w 1732 ro­ku sprze­da­na zo­sta­ła pa­ra­fii i od­tąd peł­ni funk­cję wie­ży ko­ściel­nej.

PLAN ZAMKU I KOŚCIOŁA: 1. WIEŻA BRAMNA, 2. DOM GŁÓWNY, 3. BUDYNEK POŁUDNIOWY, 4. BASTEJA, 5. WIEŻA GŁÓWNA, 6. KOŚCIÓŁ

RUINA DOMU GŁÓWNEGO (PÓŁNOCNEGO)

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

STAN OBECNY

D

o czasów współczesnych zachował się mur obron­ny z pół­ko­li­stą ba­ste­ją, re­lik­ty do­mu pół­noc­ne­go do wy­so­ko­ści dru­giej kon­dyg­na­cji, z otwo­ra­mi okien­ny­mi, frag­men­ta­mi ko­mi­na i śla­da­mi skle­pień ko­leb­ko­wych w piw­ni­cach, po­zo­sta­ło­ści dwóch ścian bu­dyn­ku po­łu­dnio­we­go, a tak­że ru­iny basz­ty bram­nej oraz oczy­wi­ście daw­na wie­ża zam­ko­wa, a obec­nie do­mi­nan­ta ko­ścio­ła p.w. Wnie­bo­wzię­cia NMP.

Teren jest ogrodzony i po­ten­cjal­nie nie­do­stęp­ny – przy­pusz­czal­nie na­le­ży on do pa­ra­fii, z któ­rą są­sia­du­je. Mur wschod­ni z basz­tą obej­rzeć moż­na z te­re­nu ko­ściel­ne­go, a mur za­chod­ni z ba­ste­ją – od stro­ny par­ku, nie­ste­ty bar­dzo za­nie­dba­ne­go. Ist­nie­je jed­nak (lub przy­naj­mniej ist­nia­ła kil­ka lat te­mu) moż­li­wość wej­ścia na dzie­dzi­niec zam­ko­wy od po­łu­dnia, od stro­ny pu­sto­sta­nu (nie­ukoń­czo­ny ho­tel, szpi­tal?). Siat­ka w tym miej­scu jest po­zry­wa­na i dla zde­ter­mi­no­wa­ne­go tu­ry­sty nie po­win­na sta­no­wić więk­szej prze­szko­dy.

Na oględziny zamku od ze­wnątrz, wraz z ko­ścio­łem, po­trze­bu­je­my oko­ło pół go­dzi­ny.

Z psem zamek obejrzeć można od stro­ny par­ku, ale nie za­le­cam zbli­żać się do pu­sto­sta­nu ze wzglę­du na du­że ilo­ści po­tłu­czo­ne­go szkła.

POŚRÓD RUIN ZAMKU W OTMĘCIE, OD GÓRY I OD LEWEJ: FRAGMENT BUDYNKU POŁUDNIOWEGO,
MUR PRZY DOMU PÓŁNOCNYM, MUR WSCHODNI WIDZIANY OD STRONY KOŚCIOŁA

DOJAZD

R

uina stoi na wysokiej skar­pie pra­we­go brze­gu Od­ry, w dziel­ni­cy Ot­męt, któ­ra nie­gdyś by­ła sa­mo­dziel­ną osa­dą. Ja­dąc z cen­trum Krap­ko­wic, oko­ło 600 me­trów za rze­ką skrę­ca­my w le­wo w ul. Pia­stow­ską pro­wa­dzą­cą w kie­run­ku ko­ścio­ła, za któ­rym kry­ją się po­zo­sta­ło­ści zam­ku. Naj­bliż­sza sta­cja ko­le­jo­wa mie­ści się w Go­go­li­nie (4 km).

Samochód parkujemy przy ul. Fran­ci­szka Du­szy: na pla­cu pod ko­ścio­łem lub przy pa­wi­lo­nach han­dlo­wych.

Rowerem podjedziemy pod sam mur zam­ko­wy (uwa­ga na roz­bi­te szkło w par­ku!).

LITERATURA

1. Z. Bandurska: Ruiny zamku w Otmęcie, PP Pracownie Konserwacji Zabytków 1980
2. L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001
3. A. Wagner: Murowane budowle obronne w Polsce X-XVIIw., Bellona 2019

KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NMP W KRAPKOWICACH OTMĘCIE
TUŻ ZA NIM KRYJĄ SIĘ RUINY ZAMKU RYCERSKIEGO

W pobliżu:
Krapkowice - zamek szlachecki z XVII w., 2 km
Rogów Opolski - renesansowy zamek Rogoyskich z XVI/XVII w., 9 km
Moszna - pałac eklektyczny (zwany zamkiem) z XIX w., 18 km
Głogówek - zamek Oppersdorffów z XVI w., 19 km
Prószków - zamek szlachecki z XVI w., 19 km
Chrzelice - zamek joannitów z XIII w., przebudowany, 21 km
Opole Górka - relikty zamku książęcego z XIV w., 24 km
Opole - pozostałości zamku książęcego z XIII w., 25 km
Strzelce Opolskie - ruina zamku książąt piastowskich z XIV w., 27 km
Biała - zamek renesansowy z XVI w., 28 km
Kędzierzyn-Koźle - pozostałości zamku Piastów kozielskich z XIV w., 28 km
Ujazd - ruina zamku biskupów wrocławskich z XIII w., 37 km
Prudnik - pozostałości zamku rycerskiego z XIII w., 38 km
Dąbrowa - zamek szlachecki z XVII w., 39 km
Niemodlin - zamek książęcy z XIII-XVII w., 40 km
Polska Cerkiew - zamek renesansowy z XVII w., 40 km
Łąka Prudnicka - ruina zamku Piastów opolskich z XV w., 41 km

tekst: 2022
fotografie: 2020
© Jacek Bednarek