STRONA GŁÓWNA

ZA GRANICĄ

MINIGALERIA

MAPKI

KSIĘGA GOŚCI

LITERATURA

KONTAKT
BARANÓW SANDOMIERSKI

BARCIANY

BARDO ŚLĄSKIE

BĄKOWA GÓRA

BESIEKIERY

BĘDZIN

BIERUTÓW

BIESTRZYKÓW

BOBOLICE

BOBROWNIKI

BODZENTYN

BOLESTRASZYCE

BOLKÓW

BORYSŁAWICE ZAMKOWE

BROCHÓW

BRODNICA

BRZEG

BUKOWIEC

BYDLIN

BYSTRZYCA KŁODZKA

CHĘCINY

CHOJNICA

CHOJNIK

CIECHANÓW

CIESZÓW

CIESZYN

CZARNY BÓR

CZERNA

CZERNINA

CZERSK

CZĘSTOCHOWA

CZOCHA

CZORSZTYN

DĄBROWA

DĄBRÓWNO

DRZEWICA

DZIAŁDOWO

DZIERZGOŃ

FREDROPOL (KORMANICE)

GDAŃSK

GIŻYCKO

GLIWICE

GŁOGÓW

GNIEW

GNIEWOSZÓW Z.SZCZERBA

GOLUB-DOBRZYŃ

GOŁAŃCZ

GOLCZEWO

GOŁUCHÓW

GOŚCISZÓW

GÓRA

GRODZIEC

GRÓDEK

GRUDZIĄDZ

GRZĘDY

GRZMIĄCA z.ROGOWIEC

INOWŁÓDZ

JANOWICE WIELKIE z.BOLCZÓW

JANOWIEC

JAWOR

JEZIORO GÓRECKIE

KAMIENIEC ZĄBKOWICKI

KAMIENNA GÓRA

KARPNIKI

KAZIMIERZ DOLNY

KĘTRZYN

KĘTRZYN - KOŚCIÓŁ

KIELCE

KLICZKÓW

KŁODZKO

KOŁO

KONARY

KONIN-GOSŁAWICE

KORZKIEW

KOWALEWO POMORSKIE

KOŹMIN WLKP.

KÓRNIK

KRAKÓW

KRAPKOWICE

KRAPKOWICE - OTMĘT

KRASICZYN

KRĘPCEWO

KRUSZWICA

KRZYŻNA GÓRA

KRZYŻTOPÓR

KSIĄŻ WIELKI

KUROZWĘKI

KWIDZYN

LEGNICA

LIDZBARK WARMIŃSKI

LIPA

LUBIN

LUTOMIERSK

ŁAGÓW

ŁĘCZYCA

ŁOWICZ

MAJKOWICE

MALBORK

MAŁA NIESZAWKA

MIĘDZYLESIE

MIĘDZYRZECZ

MIRÓW

MOKRSKO

MOSZNA

MSTÓW

MUSZYNA

MYŚLENICE

NAMYSŁÓW

NIDZICA

NIEDZICA

NIEMCZA

NIEMODLIN

NIEPOŁOMICE

NOWY SĄCZ

NOWY WIŚNICZ

ODRZYKOŃ

OGRODZIENIEC (PODZAMCZE)

OJCÓW

OLEŚNICA

OLSZTYN (JURA)

OLSZTYN (WARMIA)

OLSZTYNEK

OŁAWA

OŁDRZYCHOWICE KŁODZKIE

OPOCZNO

OPOLE GÓRKA

OPOLE OSTRÓWEK

OPORÓW

OSSOLIN

OSTRĘŻNIK

OSTRÓDA

OSTRÓW LEDNICKI

OTMUCHÓW

PABIANICE

PANKÓW

PASTUCHÓW

PIESKOWA SKAŁA

PIOTRKÓW TRYBUNALSKI

PIOTRKÓW-BYKI

PIOTROWICE ŚWIDNICKIE

PŁAKOWICE

PŁOCK

PŁONINA

PŁOTY

PODZAMCZE z.OGRODZIENIEC

PODZAMCZE PIEKOSZOWSKIE

POKRZYWNO

POŁCZYN-ZDRÓJ

POZNAŃ

PRABUTY

PROCHOWICE

PROSZÓWKA z.GRYF

PRZEMYŚL

PRZEWODZISZOWICE

PSZCZYNA

PYZDRY

RABSZTYN

RACIĄŻEK

RADŁÓWKA

RADOM

RADZIKI DUŻE

RADZYŃ CHEŁMIŃSKI

RAJSKO

RAKOWICE WIELKIE

RATNO DOLNE

RAWA MAZOWIECKA

RESKO

ROGÓW OPOLSKI

ROŻNÓW ZAMEK DOLNY

ROŻNÓW ZAMEK GÓRNY

RYBNICA

RYBNICA LEŚNA

RYCZÓW

RYDZYNA

RYTWIANY

RZĄSINY

SANDOMIERZ

SANOK

SIEDLĘCIN

SIEDLISKO

SIERADZ

SIERAKÓW

SIEWIERZ

SMOLEŃ

SOBKÓW

SOBOTA

SOCHACZEW

SOSNOWIEC

SREBRNA GÓRA

STARA KAMIENICA

STARE DRAWSKO

STARY SĄCZ

STRZELCE OPOLSKIE

SULEJÓW

SZAMOTUŁY

SZCZECIN

SZTUM

SZUBIN

SZYDŁÓW

SZYMBARK

ŚCINAWKA GÓRNA

ŚWIDWIN

ŚWIEBODZIN

ŚWIECIE n.WISŁĄ

ŚWIECIE k.LEŚNEJ

ŚWINY

TORUŃ

TORUŃ z.DYBÓW

TUCZNO

TYNIEC

UDÓRZ

UJAZD k.TOMASZOWA

UJAZD KRZYŻTOPÓR

UNIEJÓW

URAZ

WAŁBRZYCH z.KSIĄŻ

WAŁBRZYCH z.STARY KSIĄŻ

WAŁBRZYCH z.NOWY DWÓR

WARSZAWA z.KRÓLEWSKI

WARSZAWA z.UJAZDOWSKI

WĄBRZEŹNO

WENECJA

WĘGIERKA

WĘGORZEWO

WIELICZKA

WIELKA WIEŚ

WIERZBNA

WITKÓW

WLEŃ

WOJNOWICE

WOJSŁAWICE

WROCŁAW

WROCŁAW LEŚNICA

WYSZYNA

ZAGÓRZ

ZAGÓRZE ŚLĄSKIE

ZAŁUŻ

ZĄBKOWICE ŚLĄSKIE

ZBĄSZYŃ

ZŁOTORIA k.TORUNIA

ŹRÓDŁA

ŻAGAŃ

ŻARY

ŻELAZNO

ŻMIGRÓD


IMG BORDER=1 style=

ZAMEK KRZYŻACKI W SZTUMIE - PRZEJAZD BRAMNY



a­row­ny za­mek w Sztu­mie zbu­do­wa­ny zos­tał w la­tach 1325-36 na miej­scu prus­kie­go gro­du gui di­ci­tur Stu­mo zdo­by­te­go przez krzy­żac­kie od­dzia­ły Her­ma­na von Balk w 1236 ro­ku. We­dług za­cho­wa­nych do­ku­men­tów ry­ce­rze za­kon­ni za­ję­li, a nas­tęp­nie znisz­czy­li gród na­le­żą­cy do po­gań­skie­go ple­mie­nia Po­me­za­nów, po czym praw­do­po­dob­nie na je­go zglisz­czach za­ło­ży­li nie­wiel­ki fol­wark. Wzrost za­gro­że­nia ze stro­ny Pol­ski i zwią­za­na z nim po­trze­ba o­chro­ny po­ło­żo­ne­go nie­co na pół­noc Mal­bor­ka spra­wi­ły, że mi­li­tar­ne moż­li­woś­ci tej straż­ni­cy uz­na­no za nie­wys­tar­cza­ją­ce, w kon­sek­wen­cji ist­nie­ją­ce za­ło­że­nie ro­ze­bra­no, a na je­go ko­rze­niu wznie­sio­no no­wą mu­ro­wa­ną wa­row­nię, któ­rej po­cząt­ki da­tu­je się na 3. de­ka­dę XIV wie­ku. No­wy obiekt po­cząt­ko­wo sta­no­wił sie­dzi­bę wój­ta, z cza­sem jed­nak co­raz częś­ciej wy­ko­rzys­ty­wa­ny był przez wiel­kich mis­trzów za­kon­nych ja­ko tym­cza­so­wa przys­tań na czas po­lo­wań o­raz miej­sce let­nie­go wy­po­czyn­ku. Z ro­ku 1406 po­cho­dzi wzmian­ka o funk­cjo­nu­ją­cym w ob­rę­bie je­go mu­rów, na­le­żą­cym do Ul­ri­cha von Jun­gin­ge­na zwie­rzyń­cu z at­rak­cja­mi w pos­ta­ci nie­dźwie­dzi, wiel­błą­dów i lwów.



W 1377 ro­ku goś­cił w Sztu­mie ar­cy­ksią­żę Al­brecht II Hab­sburg, któ­ry wy­pra­wił się na Żmudź, aby wy­peł­nić ry­cer­skie ślu­by. Po po­wro­cie z tej wy­pra­wy zos­ta­wił ów­czes­ne­mu wiel­kie­mu mist­rzo­wi Win­ry­cho­wi von Knip­ro­de spo­re fun­du­sze na roz­bu­do­wę zam­ku. Za otrzy­ma­ne pie­nią­dze wy­bu­do­wa­no wie­żę na­zwa­ną imie­niem księ­cia, mias­to zaś prze­ję­ło ksią­żę­ce bar­wy her­bo­we zdo­bią­ce od­tąd je­go cho­rąg­wię.



PANORAMA MIASTA Z LAT 1627-28 WG RYSUNKU Z DZIENNIKA A. BOOTA



ULRICH VON JUNGINGEN

Z zam­kiem sil­nie zwią­za­na by­ła o­so­ba wiel­kie­go mis­trza Ul­ri­cha von Jun­gin­ge­na, któ­ry przy­jeż­dżał do Sztu­mu w ce­lach re­kre­a­cyj­nych, trzy­mał też tu­taj swój pry­wat­ny zwie­rzy­niec. Ul­rich na po­cząt­ku po­li­tycz­nej ka­rie­ry re­zy­do­wał w Człu­cho­wie, w la­tach 1396-1404 był kom­tu­rem Bał­gi, a nas­tęp­nie wiel­kim mar­szał­kiem i kom­tu­rem Kró­lew­ca. Po śmier­ci swe­go star­sze­go bra­ta Kon­ra­da w ro­ku 1407 ob­jął po nim funk­cję wiel­kie­go mis­trza za­ko­nu krzy­żac­kie­go. Jak dos­ko­na­le pa­mię­ta­my z Krzy­ża­ków Hen­ry­ka Sien­kie­wi­cza, nie był Ul­rich przy­ja­cie­lem Pol­ski i Po­la­ków - niez­włocz­nie po ob­ję­ciu wła­dzy po­czy­nił sze­reg po­su­nięć wzmac­nia­ją­cych pań­stwo na wy­pa­dek kon­flik­tu; zre­zyg­no­wał przy tym z am­bit­nych pla­nów do­mi­na­cji nad Mo­rzem Bał­tyc­kim sku­pia­jąc się na od­cin­ku lą­do­wym przy gra­ni­cach z Pol­ską i Lit­wą. W ży­ciu pry­wat­nym von Jun­gin­gen u­wiel­biał o­ta­czać się zbyt­kiem, lu­bił wys­taw­ne ucz­ty i nie zno­sił sprze­ci­wu. Z pew­noś­cią jed­nak nie był aż ta­kim gbu­rem i bu­fo­nem, jak opi­sy­wał to Sien­kie­wicz.

Jak wszys­cy za­pew­ne wiemy, Ul­rich von Jun­gin­gen zgi­nął śmier­cią tra­gicz­ną w bit­wie pod Grun­wal­dem dnia 15 lip­ca 1410. Je­go cia­ło no­si­ło śla­dy dwóch ran za­da­nych os­trym na­rzę­dziem. Jed­na znaj­do­wa­ła się na pier­si, dru­ga zaś na czo­le. Po­cząt­ko­wo przy­pusz­cza­no, że za­bił go ja­kiś a­no­ni­mo­wy pol­ski chłop. Te­o­ria ta szyb­ko zys­ka­ła zwo­len­ni­ków, łącz­nie z Ma­tej­ką i Sien­kie­wi­czem, co ocho­czo pod­chwy­ci­ła pro­pa­gan­da ko­mu­nis­tycz­na. Dzisiaj u­wa­ża się jed­nak, że wiel­ki mistrz zgi­nął z rąk pol­skie­go ry­ce­rza - praw­do­po­dob­nie szczęś­li­wym eg­ze­ku­to­rem był przed­cho­rą­giew­ny kró­lew­skiej cho­rąg­wi nad­wor­nej Mszczuj ze Skrzyn­na.



ZAMEK W 1750 ROKU WG J. H. DEWITZA


ro­ku 1410 od­dzia­ły pol­skie idą­ce na Mal­bork zdo­by­ły i spa­li­ły pod­gro­dzie wraz z zam­kiem. We­dług re­la­cji za­kon­ne­go kro­ni­ka­rza Ja­na z Żu­ław­ki o­siąg­nię­to to nie ty­le si­łą o­rę­ża, lecz ra­czej zdra­dą i prze­kup­stwem, co wed­le ów­czes­nych stan­dar­dów za­słu­gi­wa­ło na naj­więk­szą po­gar­dę. Nie­dłu­go po­tem Wła­dys­ław Ja­gieł­ło o­sa­dził tu swe­go na­dwor­ne­go mar­szał­ka An­drze­ja Bro­cho­ckie­go zos­ta­wia­jąc mu do po­mo­cy nie­któ­rych dwo­rzan: Han­ka Cheł­mskie­go, Ka­zi­mie­rza z Tu­cho­wic, Bie­nia­rza Go­wo­rzyń­skie­go, Ja­na Go­łe­go, Pa­ko­sza z Bys­trza­no­wic, Bar­to­sza z Trę­bo­wo­li i in­nych. Ci po wy­co­fa­niu się kró­la z Prus zaw­zię­ty­mi po­tycz­ka­mi, na­jaz­da­mi i dot­kli­wy­mi szko­da­mi da­wa­li się tak bar­dzo we zna­ki sie­dzą­cym w Mal­bor­ku Krzy­ża­kom, że jed­ne­go dnia u­rzą­dziw­szy wiel­ką rzeź kon­wo­jen­tów za­bra­li im na­wet dzie­sięć ty­się­cy flo­re­nów przy­wie­zio­nych ce­lem wy­pła­ce­nia woj­skom na­jem­nym. Tym­cza­sem nies­peł­na dwa mie­sią­ce póź­niej, po wy­co­fa­niu się wojsk pol­sko-li­tew­skich z krzy­żac­kich Prus, roz­po­czął się pro­ces od­zys­ki­wa­nia przez Niem­ców wa­row­ni ob­sa­dzo­nych pol­ski­mi za­ło­ga­mi - Sztum zos­tał ob­lę­żo­ny i zdo­by­ty po za­cię­tej o­bro­nie przez od­dzia­ły pod do­wódz­twem Hen­ry­ka von Pla­uen: Kie­dy go przez sześć ty­god­ni gnę­bił u­sta­wicz­ny­mi a­ta­ka­mi bez żad­nej na­dziei pod­da­nia go so­bie, wie­ża wyż­sze­go zam­ku znaj­du­ją­ca się nad bra­mą spa­li­ła się z pro­cha­mi, po­cis­ka­mi, os­ło­na­mi i za­pa­sa­mi żyw­noś­ci, któ­re w niej prze­cho­wy­wa­no. Gdy skut­kiem te­go z dnia na dzień wzras­ta­ło zwąt­pie­nie u ob­lę­żo­nych, [...] nie spo­dzie­wa­jąc się ina­czej u­nik­nąć gro­żą­ce­go im nie­bez­pie­czeń­stwa, po­dej­mu­ją roz­mo­wy z mis­trzem w spra­wie pod­da­nia zam­ku. Za zez­wo­le­niem zaś i na roz­kaz kró­la, u­ło­żyw­szy się naj­pierw, by im wol­no by­ło o­dejść ca­ło z koń­mi, bro­nią i wszel­ki­mi rze­cza­mi, od­da­ją mis­trzo­wi i Za­ko­no­wi nie tyl­ko gród Sztum, ale i gród Mo­rąg, któ­re­mu gro­zi­ło po­dob­ne nie­bez­pie­czeń­stwo.


PANORAMIA MIASTA Z 1885 ROKU, ZAMEK WIDOCZNY Z PRAWEJ STRONY ZDJĘCIA



W XV wie­ku wiel­cy mis­trzo­wie krzy­żac­cy częs­to cier­pie­li na ka­mie­nie ner­ko­we. Przy­czy­ną tych do­leg­li­woś­ci by­ła fa­tal­nej ja­koś­ci wo­da, któ­rą pi­to w twier­dzy w Mal­bor­ku. Aby nie­co pod­re­pe­ro­wać zdro­wie, wy­so­cy u­rzęd­ni­cy za­kon­ni wy­bie­ra­li się w ciep­łych mie­sią­cach do zam­ku w Sztu­mie. Tu­tej­sza wo­da bo­wiem u­cho­dzi­ła za lecz­ni­czą.

* * *

Za­nim pa­no­wie z pod zna­ku czar­ne­go krzy­ża poz­na­li się na war­toś­ci wo­dy ze stud­ni na dzie­dziń­cu sztum­skie­go zam­ku, obiekt peł­nił funk­cję sie­dzi­by lo­kal­ne­go wój­ta. Po­ło­żo­ny był on na przes­my­ku po­mię­dzy dwo­ma je­zio­ra­mi, zaś o je­go wa­lo­rach ob­ron­nych de­cy­do­wa­ła mię­dzy in­ny­mi po­wierz­chnia dzie­dziń­ca, na któ­rym w cza­sach prus­kich mo­gło schro­nić się na­wet ty­siąc o­sób z do­byt­kiem.



PRZEJAZD BRAMNY NA POCZTÓWCE Z LAT 30. XX WIEKU


lu­tym 1454 na po­cząt­ku woj­ny trzy­nas­to­let­niej wys­tra­szo­na przys­tą­pie­niem mias­ta do Związ­ku Prus­kie­go czte­rys­tu­o­so­bo­wa za­ło­ga twier­dzy pod do­wódz­twem miej­sco­we­go wój­ta Mi­ko­ła­ja von Mil­witsch i pro­ku­ra­to­ra Ni­dzi­cy Ul­ry­ka von Kin­sberg roz­po­czę­ła przy­go­to­wa­nia do obro­ny. W ra­mach tych przy­go­to­wań pusz­czo­no z dy­mem więk­szość za­bu­do­wań miej­skich i znisz­czo­no je­den z mos­tów. For­mal­nie ob­lę­że­nie wa­row­ni za­in­au­gu­ro­wa­no 6. mar­ca, jed­nak przez pierw­szy mie­siąc o­gra­ni­czo­no je tyl­ko do po­ty­czek wer­bal­nych o­raz blo­ka­dy ma­ją­cej na ce­lu wy­czer­pa­nie za­pa­sów żyw­noś­ci wśród o­broń­ców. Re­gu­lar­ny os­trzał roz­po­czę­to z po­cząt­kiem kwiet­nia po na­dej­ściu o­cze­ki­wa­ne­go tran­spor­tu cięż­kich dział ze zbun­to­wa­ne­go To­ru­nia. Wier­na Lud­wi­ko­wi Er­lich­schau­se­no­wi za­ło­ga pod­da­ła się do­pie­ro w dniu 8. sier­pnia, a głów­ną przy­czy­ną ka­pi­tu­la­cji by­ły nie ar­mat­nie ku­le, lecz nę­ka­ją­ce o­blę­żo­nych głód, cho­ro­by o­raz u­ciąż­li­wa tam­te­go la­ta su­sza. Pię­cio­mie­sięcz­na ba­ta­lia, jak się wkrót­ce o­ka­za­ło, nie przy­nios­ła wy­mier­nych ko­rzyś­ci, bo­wiem już we wrześ­niu Krzy­ża­cy od­bi­li wa­row­nię, któ­rą zaj­mo­wa­li przez ko­lej­ne 12 lat. Na mo­cy trak­ta­tu to­ruń­skie­go z 1466 ro­ku Sztum zos­tał włą­czo­ny do Pol­ski i od­tąd aż do 1772 peł­nił funk­cję sie­dzi­by lo­kal­ne­go sta­ros­ty. Stał się też miej­scem od­by­wa­nia są­dów ziem­skich dla wo­je­wódz­twa mal­bor­skie­go, a od XVI wie­ku - sej­mi­ków szla­chec­kich.


PANORAMA MIASTA Z JEZIORA SZTUMSKIEGO, ZAMEK PO PRAWEJ


res świet­noś­ci zam­ku nas­tą­pił wraz z przy­by­ciem wojsk szwedz­kich w ro­ku 1626, któ­re za­ję­ły go w si­le dwu­stu­o­so­bo­we­go od­dzia­łu. Trzy la­ta póź­niej schro­nił się tu sam Gus­taw Adolf Wa­za, król Szwe­cji 'li­żą­cy ra­ny' po prze­gra­nej bit­wie pod Trzcia­ną. W tym sa­mym ro­ku na mo­cy ro­zej­mu w Sta­rym Tar­gu Sztum na ok­res sześ­ciu lat prze­szedł w sek­westr e­lek­to­ra bran­den­bur­skie­go. Po­dob­nie ok­res ko­lej­nej szwedz­kiej o­ku­pa­cji w la­tach 1655-60 zaz­na­czył się po­waż­nym spus­to­sze­niem mias­ta i prze­de wszyst­kim wa­row­ni, któ­rą do­pro­wa­dzo­no do częś­cio­wej ru­iny o­go­ła­ca­jąc ze wszyst­kie­go, co przed­sta­wia­ło ja­ką­kol­wiek war­tość - opusz­cza­ją­cy ją Szwe­dzi wy­wo­zi­li na­wet kaf­le z ro­ze­bra­nych w poś­pie­chu pie­ców! Dzie­ła znisz­cze­nia do­peł­ni­ła woj­na pol­sko-szwedz­ka z po­cząt­ku XVIII stu­le­cia i wresz­cie po 1772 wła­dze prus­kie na­ka­zu­ją­ce częś­cio­wą roz­biór­kę mu­rów w ce­lu po­zys­ka­nia su­row­ca do bu­do­wy in­nych gma­chów w mieś­cie. W za­cho­wa­nych, cho­ciaż grun­tow­nie przek­ształ­co­nych po­miesz­cze­niach zam­ku u­rzą­dzo­no biu­ra nie­miec­kich u­rzę­dów: są­du o­raz ar­chi­wum. W XIX wie­ku funk­cjo­no­wa­ło tu­taj wię­zie­nie, a nas­tęp­nie sie­ro­ci­niec pro­wa­dzo­ny przez Fun­da­cję Kal­ksztaj­now­ską. W okre­sie mię­dzy­wo­jen­nym wa­row­nia do­cze­ka­ła się nie­wiel­kiej re­no­wa­cji - uzu­peł­nio­no u­byt­ki i częś­cio­wo zre­kon­stru­o­wa­no prze­lot bra­my wjaz­do­wej. Po ro­ku 1945 w no­wo­żyt­nych bu­dyn­kach o­ca­la­łe­go zam­ku u­miesz­czo­no Sąd Po­wia­to­wy i pro­ku­ra­tu­rę, zaś w częś­ci śred­nio­wiecz­nej - miesz­ka­nia lo­ka­tor­skie. W 1968 skrzyd­ło po­łud­nio­we a­dap­to­wa­no dla po­trzeb Mu­ze­um Po­wiś­la, któ­re zos­ta­ło zlik­wi­do­wa­ne na po­cząt­ku lat 80-ych.


IMG  BORDER=1 style= IMG  BORDER=1 style=


IMG  BORDER=1 style= IMG  BORDER=1 style=

ZAMEK W SZTUMIE, ZEWNĘTRZNY OBWÓD BUDYNKÓW I UMOCNIEŃ - OD GÓRY ZGODNIE Z RUCHEM WSKAZÓWEK ZEGARA: BASZTA WIĘZIENNA, KURTYNA ZACHODNIA, SKRZYDŁO POŁUDNIOWE I WSCHODNIE Z UMIESZCZONĄ MIĘDZY NIMI GALERYJKĄ, ZACHODNI PRZEJAZD BRAMNY



a­mek sztum­ski róż­ni się roz­pla­no­wa­niem od znacz­nej więk­szoś­ci sie­dzib krzy­żac­kich wy­bu­do­wa­nych w XIV stu­le­ciu - wznie­sio­no go bo­wiem nie na pla­nie tra­dy­cyj­ne­go kwad­ra­tu, lecz nie­re­gu­lar­ne­go pię­cio­bo­ku na­wią­zu­ją­ce­go kształ­tem do wys­py o­raz na­ry­su pier­wot­ne­go gro­du. Wys­pa ta wci­na­ła się po­mię­dzy dwa je­zio­ra: Bar­le­wic­kie i Za­je­zier­skie, pow­sta­łe w wy­ni­ku skom­pli­ko­wa­nych prac re­gu­la­cyj­nych z jed­ne­go, więk­sze­go je­zio­ra Bia­łe­go. Za­mek znaj­do­wał się więc na wys­pie, po­sia­da­jąc do­dat­ko­wo os­ło­nę od stro­ny wschod­niej w pos­ta­ci ma­łej, ufor­ty­fi­ko­wa­nej wy­sep­ki - os­tro­wa, gdzie mieś­cił się zwie­rzy­niec Ur­li­cha von Jun­gin­ge­na. Wzgó­rze zam­ko­we o­pa­sał o­to­czo­ny fo­są mur ob­wo­do­wy, w ciąg któ­re­go wkom­po­no­wa­no wy­su­nię­te przed li­co wie­żę bram­ną i basz­ty: czwo­ro­bocz­na basz­ta pół­noc­no-wschod­nia och­ra­nia­ła fur­tę pro­wa­dzą­cą na wschod­nie przed­zam­cze, na­to­miast basz­ta pół­noc­no-za­chod­nia, zwa­na tak­że wię­zien­ną, flan­ko­wa­ła bra­mę miej­ską i dro­gę tran­zy­to­wą pro­wa­dzą­cą do Kwi­dzy­na o­raz Gru­dzią­dza. Ob­szar na za­chód od wa­row­ni za­ję­ty był przez fol­wark krzy­żac­ki sta­no­wią­cy część przed­zam­cza i oto­czo­ny z trzech stron mu­rem ob­ron­nym wzmoc­nio­nym przez o­ko­ło 20 baszt. Ob­szar ten po 1416 ro­ku przek­ształ­co­ny zos­tał w lo­ka­cyj­ne mias­to.




PLAN SYTUACYJNY ZAMKU W SZTUMIE, DIE BAU- UND KUNSTDENKMALER POMESANIENS KREIS STUHM


o­tyc­ki za­mek wy­bu­do­wa­ny zos­tał z ce­gły po­ło­żo­nej na ka­mien­nych fun­da­men­tach i wy­so­kiej ka­mien­nej pod­mu­rów­ce. Do­o­ko­ła nie­re­gu­lar­ne­go ob­szer­ne­go dzie­dziń­ca o po­wierz­chni 0,67 ha dos­ta­wio­no przy­mur­ne bu­dyn­ki miesz­kal­ne i gos­po­dar­cze - te dru­gie w prze­wa­ża­ją­cej częś­ci roz­lo­ko­wa­no na zam­ku właś­ci­wym z uwa­gi na szczup­łość o­ta­cza­ją­ce­go za­ło­że­nie te­re­nu. Praw­do­po­dob­nie ja­ko pierw­sze wznie­sio­no za­cho­wa­ne do dzi­siaj skrzyd­ło po­łud­nio­we o zew­nętrz­nych wy­mia­rach 11x52 m, miesz­czą­ce m.in. sie­dzi­bę wój­ta. Gmach ten po­sia­dał krzy­żo­wo skle­pio­ne piw­ni­ce dos­tęp­ne z po­zio­mu dzie­dziń­ca, i przy­pusz­czal­nie dwie kon­dyg­na­cje na­ziem­ne, a przy­kry­ty był wy­so­kim dwu­spa­do­wym da­chem zam­knię­tym oz­dob­nym tria­go­nal­nym szczy­tem. Do bu­dyn­ku te­go przy­le­ga­ła na­roż­ni­kiem pros­to­kąt­na w pla­nie wy­so­ka wie­ża o sied­miu kon­dyg­na­cjach os­ła­nia­ją­ca bra­mę i flan­ku­ją­ca mu­ry skrzyd­ła za­chod­nie­go. Skrzyd­ło za­chod­nie pod ko­niec XIV wie­ku wzmoc­nio­no w pół­noc­nej częś­ci po­tęż­ną basz­tą za­ło­żo­ną na pla­nie sześ­cio­bo­ku, na­zy­wa­ną w póź­niej­szym o­kre­sie basz­tą wię­zien­ną. W na­ro­żu po­łud­nio­wo-wschod­nim dzie­dziń­ca stał koś­ciół zam­ko­wy, do któ­re­go od pół­no­cy przy­le­gał ciąg bu­dyn­ków miesz­czą­cych m.in. spich­lerz o­raz dan­sker. Skrzyd­ło pół­noc­ne two­rzy­ły bu­dyn­ki gos­po­dar­cze, za­chod­nie zaś zaj­mo­wa­ła let­nia sie­dzi­ba wiel­kich mis­trzów. Wszyst­kie skrzyd­ła za­o­pat­rzo­ne by­ły od stro­ny dzie­dziń­ca w dwu­po­zio­mo­we drew­nia­ne kruż­gan­ki. Po­miesz­cze­nia re­pre­zen­ta­cyj­ne by­ły wy­po­sa­żo­ne po­nad­to w pie­ce i ła­zien­ki.




PLAN ZAMKU W SZTUMIE: 1. BRAMA WJAZDOWA, 2. BUDYNEK ZACHODNI, 3. SKRZYDŁO WSCHODNIE,
4. SKRZYDŁO POŁUDNIOWE, 5. DZIEDZINIEC, 6. STUDNIA, 7. BASZTA (ZACHOWANA), 8. MIĘDZYMURZE



o­mi­mo wie­lu przek­ształ­ceń pier­wot­ny uk­ład zam­ku i je­go ob­ron­ny cha­rak­ter w du­żym stop­niu przetr­wał do na­szych cza­sów. Z po­krzy­żac­kie­go zes­po­łu wa­row­ne­go do­brze za­cho­wał się ce­gla­ny mur ob­ron­ny z basz­tą wię­zien­ną, po­łud­nio­wy śred­nio­wiecz­ny dom miesz­kal­ny, ob­ni­żo­na do wy­so­koś­ci dwóch kon­dyg­na­cji wie­ża bram­na, XIX-wiecz­na za­bu­do­wa skrzyd­ła wschod­nie­go, stud­nia, a tak­że po­zos­ta­łoś­ci daw­nej fo­sy. Od 2017 ro­ku za­mek funk­cjo­nu­je ja­ko od­dział Mu­ze­um Zam­ko­we­go w Mal­bor­ku.


Zamek w Sztumie
ul. Galla Anonima 16
82-400 Sztum
tel. 668 158 447

Godziny otwarcia zamku / Ceny biletów



IMG  BORDER=1 style= IMG  BORDER=1 style=

NA DZIEDZIŃCU ZAMKOWYM



a­row­nia po­ło­żo­na jest we wschod­niej częś­ci mias­ta, na przes­my­ku roz­dzie­la­ją­cym je­zio­ra Bar­le­wic­kie i Za­je­zier­skie (Sztum­skie). Do Sztu­mu do­je­chać moż­na po­wol­ną ko­le­ją lub PKS-em. Kur­su­je tu­taj tak­że ko­mu­ni­ka­cja pod­miej­ska z Mal­bor­ka o­raz pry­wat­ne mi­ni­bu­sy. Doj­ście z dwor­ca PKP zaj­mu­je o­ko­ło pół go­dzi­ny. Dla zmo­to­ry­zo­wa­nych pod zam­kiem par­king. (ma­pa zam­ków)





1. J. Borkowski, M. Borkowska, J. Rajchman: Zamki Państwa Krzyżackiego, 1999
2. M. Haftka: Zamki krzyżackie w Polsce, 1999
3. I. T. Kaczyńscy: Zamki w Polsce północnej i środkowej, Muza 1999
4. L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001
5. P. Zaniewski: Szlakami zamków krzyżackich, Muza 2005


IMG BORDER=1 style=

WIDOK ZAMKU ZZA JEZIORA SZTUMSKIEGO


W pobliżu:
Malbork - zamek wielkich mistrzów XIII/XIVw., 15 km
Prabuty - pozostałości zamku biskupiego XIIIw., 23 km
Dzierzgoń - relikty zamku komturów krzyżackich XIIIw., 25 km
Kwidzyn - zamek kapituły pomezańskiej XIVw., 25 km
Gniew - zamek komturów krzyżackich XIII/XIVw., 26 km



STRONA GŁÓWNA

tekst: 2009, 2019
fotografie: 2005
© Jacek Bednarek