TURNIEJ O MIECZ KRÓLA KAZIMIERZA WIELKIEGO, W TLE BUDYNEK ZWANY 'PAŁACEM KRÓLEWSKIM'

prawdzie możliwość istnienia w obrębie współ­czes­ne­go Szyd­ło­wa XIII-wiecz­nej sie­dzi­by ksią­żę­cej su­ge­ru­je po­świad­czo­ny źród­ło­wo po­byt w 1255 ro­ku Bo­le­sła­wa Wsty­dli­we­go, to przy­pusz­czal­nie za­pis ten nie od­no­si się do za­cho­wa­nych ru­in zam­ku mu­ro­wa­ne­go, lecz ra­czej do trud­ne­go dziś do zde­fi­nio­wa­nia gro­du drew­nia­ne­go, któ­ry mógł hi­po­te­tycz­nie być zlo­ka­li­zo­wa­ny po­za mu­ra­mi miej­ski­mi, na wzgó­rzu, gdzie o­bec­nie stoi go­tyc­ki koś­ciół Wszys­tkich Świę­tych. Lo­ka­cja Szyd­ło­wa na­stą­pi­ła w pier­wszym kwar­ta­le XIV stu­le­cia, co po­twier­dza do­ku­ment kró­la Wła­dy­sła­wa Ło­kiet­ka z 1329 ro­ku. Do­pie­ro jed­nak o­kres rzą­dów Ka­zi­mie­rza Wiel­kie­go przy­niósł roz­wój je­go u­moc­nień o­raz - co na­dal z bra­ku do­kład­nych prze­ka­zów źród­ło­wych po­zo­sta­je je­dy­nie w sfe­rze do­my­słów - bu­do­wę mu­ro­wa­nej sie­dzi­by kró­lew­skiej o cha­ra­kte­rze wa­row­nym.

'PAŁAC KRÓLEWSKI', WIDOK OD POŁUDNIOWEGO WSCHODU (TAM GDZIE TURYŚCI NIE ZAGLĄDAJĄ)

kres świetności zamku kazimierzowskiego - przyj­mij­my ta­kie na­zew­nic­two po­mi­mo bra­ku je­dno­znacz­nych do­wo­dów w kwe­stii fun­da­to­ra - przy­padł w po­cząt­ko­wej fa­zie je­go funk­cjo­no­wa­nia, czy­li jesz­cze w śre­dnio­wie­czu. Świad­czą o tym o­bec­no­ści na zam­ku kró­lów Pol­ski: Ka­zi­mierz Wiel­ki ba­wił tu przy­naj­mniej sześ­cio­kro­tnie, a Wła­dy­sław Ja­gieł­ło przy­jeż­dżał do Szy­dło­wa aż sie­dem­na­ście ra­zy. Z po­le­ce­nia te­go wład­cy w la­tach 1394-95 trzy­ma­no tu­taj w ho­no­ro­wej nie­wo­li naj­młod­sze­go bra­ta wła­dy­sła­wo­we­go - Świr­dy­gieł­łę, póź­niej­sze­go wiel­kie­go księ­cia Lit­wy. W cza­sach Pia­stów i Ja­giel­lo­nów Szy­dłów peł­nił fun­kcję sie­dzi­by sta­ro­sty i są­du. Sku­piał też ad­mi­ni­stra­cję lo­kal­nej kró­lew­szczy­zny, prze­kształ­co­nej w okre­sie póź­niej­szym w sta­ro­stwo nie­gro­do­we. Za­sa­dni­cze zmia­ny w funk­cjo­no­wa­niu i obra­zie prze­strzen­nym zam­ku przy­nio­sła dru­ga po­ło­wa XV o­raz prze­łom XV i XVI wie­ku, gdy u­tra­cił on ran­gę re­zy­den­cji kró­lew­skiej, a je­go war­tość o­bron­na stra­ci­ła na zna­cze­niu. Po­żar mia­sta i zam­ku w ro­ku 1541 po­głę­bił po­stę­pu­ją­ce zmia­ny, po­mi­mo że re­ne­san­so­wą od­bu­do­wę prze­pro­wa­dzo­no spraw­nie i z du­żym roz­ma­chem.

POZOSTAŁOŚCI ZAMKU W SZYDŁOWIE NA LITOGRAFII K. STRONCZYŃSKIEGO,
KAZIMIERZA STRONCZYŃSKIEGO OPISY I WIDOKI ZABYTKÓW W KRÓLESTWIE POLSKIM 1844-55

miany realiów politycznych i społecznych spra­wi­ły, że w cza­sach no­wo­ży­tnych za­mek, nisz­czo­ny po­ża­ra­mi i po­zo­sta­ją­cy w rę­kach ad­mi­ni­stra­cji pań­stwo­wej, a jed­no­cze­śnie poz­ba­wio­ny re­gu­lar­nych re­mon­tów, sy­ste­ma­tycz­nie pod­upa­dał. Je­go stan i wy­po­sa­że­nie zna­my z prze­pro­wa­dzo­nej w 1615 ro­ku lu­stra­cji: Na­prze­ciw­ko bra­my jest kuch­nia, w któ­rej drzwi na za­wia­sach, okno jed­no, ogni­sko do­bre, ko­min mu­ro­wa­ny. Z tej kuch­ni są drzwi na za­wia­sach ze sko­blem do iz­deb­ki, ko­min mu­ro­wa­ny, piec bia­ły, okien trzy. Z pie­kar­ni drzwi do ko­mo­ry, okno jed­no. Prze­ciw kuch­ni jest staj­nia, gon­ta­mi po­bi­ta, wrot dwo­je na bie­gu­nach, okien trzy szkla­nych ma­łych. Pod­le staj­ni jest wo­zo­wnia, drzwi dwo­is­te, wed­le wo­zow­ni jest spi­żar­nia, w któ­rej o­wies cho­wa­ją, drzwi do niej na za­wia­sach. Nie­da­le­ko kuch­ni jest fur­tka w mu­rze, drzwi do niej na za­wia­sach trzech, przez któ­rą cho­dzą do psiar­ni, któ­rą pan sta­ro­sta zbu­do­wał, da­chem po­bi­ta, w niej sień, z tej sie­ni jest iz­bie dwie na­prze­ciw­ko so­bie, drzwi na za­wia­sach, piec, ko­mi­ny i okno szklo­ne, ko­mór kil­ka. Ta psiar­nia jest par­ka­nem wo­kół o­par­ka­nio­na. Za­mek jest po śmier­ci nie­bosz­czy­ka sław­nej pa­mię­ci pod­skar­bie­go ko­ron­ne­go przez te­raź­niej­sze­go sta­ro­stę zre­stau­ro­wa­ny, jed­nak iż jesz­cze na­pra­wy po­trze­bo­wać bę­dzie, te­dy przy­chy­la­jąc się do kon­sty­tu­cji an­no 1607 o mu­nit­iach i przy­czy­nie­niu ar­ma­dy [...], wkła­da­my to o­nus na pa­na sta­ro­stę, aby dux­an­te vi­ta sua wy­dał po fl. 150 z pro­cen­tów sta­ros­twa na każ­dy rok.

PANORAMA MIASTA W XIX WIEKU OD STRONY POŁUDNIOWO-ZACHODNIEJ, KŁOSY,/i> 1869
RUINĘ ZAMKU WIDZIMY PO LEWEJ STRONIE, PO PRAWEJ KOŚCIÓŁ WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH

gień podłożony latem 1630 roku przez zbun­to­wa­ny bra­kiem żoł­du od­dział wojsk za­cięż­nych spo­wo­do­wał po­żar i znisz­cze­nie do­mów na przed­mie­ściu, a tak­że stra­ty w sub­stan­cji sa­me­go zam­ku. Ko­lej­ne znisz­cze­nia na­de­szły wraz z po­ja­wie­niem się wojsk księ­cia sie­dmio­grodz­kie­go Je­rze­go Ra­ko­cze­go i Szwe­dów. Bie­żą­cą sy­tu­ację wy­dat­nie o­pi­su­ją sło­wa z in­spe­kcji prze­pro­wa­dzo­nej kil­ka lat po wyj­ściu o­ku­pan­ta szwedz­kie­go z Pol­ski: W mie­ście Szy­dło­wie był quo­dam za­mek, któ­ry jesz­cze za po­se­sy­jej JMP Sta­nis­ław­skie­go przez o­gień znie­sio­ny i spa­lo­ny, sa­me je­no mu­ry zo­sta­ją. Po­mi­mo od­bu­do­wy prze­pro­wa­dzo­nej w 1723 ro­ku z ini­cja­ty­wy sta­ro­sty Jó­ze­fa Za­łus­kie­go stan tech­nicz­ny zam­ku po­gar­szał się z ro­ku na rok, a pod ko­niec XVIII był już tak zły, że pod­ję­to de­cy­zję o prze­nie­sie­niu u­rzę­dów sta­roś­ciń­skich do in­nej lo­ka­li­za­cji. W 1789 ro­ku daw­na sie­dzi­ba kró­lew­ska chy­li­ła się już ku ru­inie, o czym in­for­mu­je treść lu­stra­cji: W ro­gu jed­nym mu­rów ob­ta­cza­ją­cych mia­sto zam­ku sta­re­go mu­ro­wa­ne­go ru­de­ra sto­ją, do któ­re­go wcho­dząc z mia­sta bra­ma mu­ro­wa­na. Nad bra­mą kil­ka iz­de­bek nieg­dyś miesz­kal­nych. Ex op­po­si­to bra­my o­fi­cy­na drew­nia­na, sta­ra, z drze­wa na wę­gieł bu­do­wa­na, gon­tem po­kry­ta, z 2 iz­ba­mi, 2 al­kie­rza­mi, gar­de­rob­ka­mi, 1 spi­żar­ką, ku­chen­ką, z pie­ca­mi, ko­mi­na­mi, okna­mi i po­dło­ga­mi. Wy­sze­dłszy z po­mie­nio­nej o­fi­cy­ny po pra­wej rę­ce staj­nie z wo­zo­wnia­mi mu­ro­wa­ne, sta­re, mu­ry w nich po­ry­so­wa­ne.

'PAŁAC KRÓLEWSKI' PRZED 2. WOJNĄ ŚWIATOWĄ I OBECNIE

tosunkowo zły stan zamkowych murów po­gor­szył się jesz­cze za spra­wą wojsk na­po­le­oń­skich, któ­re pod­czas prze­mar­szu na Mo­skwę u­rzą­dzi­ły w nim staj­nie i skład bro­ni. Nie­dłu­go po­tem lo­kal­ne wła­dze zor­ga­ni­zo­wa­ły li­cy­ta­cję ru­de­rów zam­ko­wych ja­ko po­ten­cjal­ne­go źró­dła ma­te­ria­łu bu­do­wla­ne­go, wy­ce­nia­jąc ich war­tość na kwo­tę 1867,35 zł. Po­mi­mo sto­sun­ko­wo nis­kiej ce­ny nie zna­lazł się chęt­ny na ku­pno ru­in, dzię­ki cze­mu pla­ny roz­biór­ki prze­ło­żo­no, a z cza­sem zu­peł­nie jej za­nie­cha­no. Pier­wsze pra­ce za­bez­pie­cza­ją­ce za­cho­wa­ne po­zo­sta­ło­ści roz­po­czę­to na po­cząt­ku XX wie­ku, jed­nak do­pie­ro ini­cja­ty­wa miej­sco­we­go pro­bo­szcza Kon­stan­ty­na To­ma­li, dzia­ła­ją­ce­go we współ­pra­cy z ar­chi­tek­tem Je­rzym Żu­kow­skim, do­pro­wa­dzi­ła w la­tach 1946-1948 do od­bu­do­wy znacz­nych par­tii mu­rów miej­skich i zam­ko­wych, oraz do re­ali­za­cji ro­man­tycz­nej, lecz nie­ste­ty nie od­po­wia­da­ją­cej praw­dzie his­to­rycz­nej, for­my po­łu­dnio­we­go do­mu zam­ko­we­go. Za­nim jed­nak do tej re­kon­stru­kcji do­szło, jesz­cze przed wy­bu­chem dru­giej woj­ny świa­to­wej we wscho­dniej czę­ści dzie­dziń­ca wznie­sio­no bu­dy­nek szko­ły pod­sta­wo­wej, do któ­re­go - za zgo­dą Wo­je­wódz­kie­go Kon­ser­wa­to­ra Za­by­tków! - do­sta­wio­no w 1999 ro­ku no­wo­cze­sny gmach sa­li gim­na­sty­cznej. W tym cza­sie pro­wa­dzo­ne by­­ły ba­da­nia te­re­no­we na dzie­dziń­cu zam­ko­wym, któ­rych wy­ni­ki w zna­czą­cym sto­pniu wpły­nę­ły na re­wi­zje do­tych­cza­so­wych po­glą­dów na te­mat pier­wo­tnej for­my zam­ku i je­go dal­szych prze­kształ­ceń.

ZACHODNI MUR ZAMKU W 1936 ROKU (WYŻEJ) I PO REKONSTRUKCJI W LATACH 50. XX WIEKU

redniowieczny zamek wzniesiono z łamanego ka­mie­nia wa­pien­ne­go na rzu­cie wie­lo­bo­ku o wy­mia­rach oko­ło 60x60 me­trów. Sprzę­żo­ny z for­ty­fi­ka­cja­mi miej­ski­mi ze­spół o po­wierz­chni prze­kra­cza­ją­cej 4500 me­trów kwa­dra­to­wych skła­dał się pra­wdo­po­do­bnie z dwóch za­sa­dni­czych czło­nów: czę­ści pół­noc­nej z obron­no-ad­mi­ni­stra­cyj­nym zam­kiem Ka­zi­mie­rza Wiel­kie­go, oraz czę­ści po­łu­dnio­wej, peł­nią­cej fun­kcję re­zy­den­cji kró­lew­skiej Ja­giel­lo­nów. Za­bu­do­wa go­ty­cka sku­pio­na by­ła wzdłuż pół­noc­nej li­nii mu­rów i obej­mo­wa­ła nie ist­nie­ją­cą już ka­mie­ni­cę zam­ko­wą wraz z dwie­ma cy­lin­dry­czny­mi wie­ża­mi o­bron­ny­mi. Ka­mie­ni­ca zam­ko­wa (1), zwa­na tak­że do­mem zam­ku a­dmi­ni­stra­cyj­ne­go, wznie­sio­na by­ła na pla­nie pro­sto­ką­ta o wy­mia­rach 15x35 me­trów. Był to bu­dy­nek dwu­kon­dy­gna­cy­jny, mie­szczą­cy trzy iz­by, o gru­bo­ści mu­rów ma­gi­stral­nych wy­no­szą­cej o­ko­ło 1,5 me­tra. Ro­ze­bra­no go jesz­cze w XVIII wie­ku, a cał­kiem nie­da­wno w je­go mie­jscu po­sta­wio­no sa­lę gim­na­sty­czną, unie­mo­żli­wia­jąc tym sa­mym pro­wa­dze­nie dal­szych ba­dań je­mu po­świę­co­nych. Na za­chód od ka­mie­ni­cy, w pół­noc­no-za­cho­dnim na­ro­żni­ku dzie­dziń­ca, sta­ły w nie­wiel­kiej o­dle­gło­ści od sie­bie dwie cy­lin­dry­czne wie­że (2) o śre­dni­cach ze­wnę­trznych 10,7 i 10,6 me­tra. Ich li­ca wy­ko­na­no z ła­ma­ne­go ka­mie­nia wa­pien­ne­go, a gru­bość ścian w przy­zie­miach się­ga­ła w obu przy­pa­dkach 3,7 me­tra. Nie zna­my pier­wo­tnej wy­so­ko­ści wież, nie wie­my rów­nież, ja­kie prze­słan­ki skło­ni­ły fun­da­to­ra do dość nie­co­dzien­ne­go ich roz­mie­szcze­nia w pla­nie zam­ko­wych u­moc­nień.

PLAN ZAMKU W SZYDŁOWIE, STAN Z OKOŁO 1400 ROKU:
1. KAMIENICA ZAMKOWA, 2. CYLINDRYCZNE WIEŻE OBRONNE, 3. PAŁAC KRÓLEWSKI

REKONSTRUKCJA ZAMKU Z PRZEŁOMU XIV/XV STULECIA

drugiej połowie XIV stulecia, pra­wdo­po­do­bnie już po śmier­ci Ka­zi­mie­rza Wiel­kie­go, do­ko­na­no pier­wszej roz­bu­do­wy zam­ku, zna­cznie zwię­ksza­jąc je­go obszar w kie­run­ku po­łu­dnio­wym, za­pe­wne ko­sztem a­era­łu do­tych­czas zaj­mo­wa­ne­go przez mia­sto. W tej no­wej lo­ka­li­za­cji, któ­ra po­wię­kszy­ła cał­ko­wi­tą po­wie­rzchnię zam­ku do 7000 me­trów kwa­dra­to­wych, zbu­do­wa­no re­pre­zen­ta­cy­jny pa­łac kró­le­wski (3) o wy­mia­rach pod­sta­wy 13x35 me­trów, wy­po­sa­żo­ny w dwie du­że iz­by na o­bu kon­dy­gna­cjach, i czwo­ro­bo­czny ry­za­lit wy­su­nię­ty z ele­wa­cji po­łu­dnio­wej, gdzie przy­pu­szczal­nie u­mie­szczo­no ka­pli­cę. Par­ter pa­ła­cu o­grze­wa­ny był pie­cem ty­pu hy­po­cau­stum, zaś je­go e­le­wa­cje wzbo­ga­co­ne zo­sta­ły zna­mien­nym dla e­po­ki wy­stro­jem ka­mie­niar­skim. Wień­czą­cy ich szczy­ty cha­ra­kte­ry­sty­czny kre­ne­laż jest e­le­men­tem wtór­nym, ukształ­to­wa­nym w la­tach 40. XX wie­ku. Gmach peł­nił fun­kcje re­pre­zen­ta­cy­jne mniej wię­cej do po­ło­wy XV stu­le­cia. W mię­dzy­cza­sie ro­ze­bra­no wy­mie­nio­ne wcze­śniej ba­szty, w ich mie­jscu wzno­sząc kwa­dra­to­wą wie­żę (zwa­ną dziś Skarb­czy­kiem) (2), w okre­sie póź­niej­szym nad­bu­do­wa­ną i po­więk­szo­ną od wscho­du o część o­pię­tą przy­po­ra­mi. Wjazd do zam­ku znaj­do­wał się we wscho­dniej kur­ty­nie mu­rów i pro­wa­dził przez bu­dy­nek bra­mny (1), któ­re­go o­bec­na for­ma po­cho­dzi z XVII stu­le­cia. Od wscho­du na je­go ze­wnę­trznej ścia­nie u­mie­szczo­no ba­ro­ko­wy kar­tusz z or­łem pol­skim i trze­ma ko­ro­na­mi szwe­dzki­mi, z in­skry­pcją D(ei) Gra­tia P(olo­niae). Nie­co star­szy, bo po­cho­dzą­cy z XVI wie­ku prze­kaz in­for­mu­je, że przy zam­ku ist­nia­ły dwie staj­nie mo­gą­ce po­mie­ścić łącz­nie 44 ko­nie. W bez­po­śre­dnim są­sie­dztwie wa­ro­wni, tuż po­za mu­ra­mi mia­sta, rósł sad o­wo­co­wy, a obok nie­go by­ły trzy sa­dza­wki i łą­ka, na któ­rej po­sta­wio­no bu­dy­nek go­rzel­ni i łaź­nie.

WSPÓŁCZESNY PLAN ZAMKU: 1. PRZEJAZD BRAMNY, 2. SKARBCZYK, 3. PAŁAC KRÓLEWSKI
WIDOCZNY POD SKARBCZYKIEM ZARYS WIEŻY TO EFEKT BŁĘDNEJ INTERPRETACJI RELIKTÓW MURÓW,
ZREWIDOWANEJ PODCZAS BADAŃ TERENOWYCH PRZEPROWADZONYCH W 1999 ROKU
(W TYM MIEJSCU STAŁY PIERWOTNIE W BLISKIEJ ODLEGŁOŚCI DWIE CYLINDRYCZNE WIEŻE)

MAKIETA ZAMKU Z MUZEUM ZAMKÓW KRÓLEWSKICH W SZYDŁOWE: 3. MUR ZACHODNI, 4. PAŁAC KRÓLEWSKI, 5. SKARBCZYK, 6. WIEŻA BRAMNA

HISTORYCZNA ZABUDOWA MIASTA: 1. ZAMEK KRÓLEWSKI, 2. BRAMA KRAKOWSKA, 3. RYNEK,
4. SYNAGOGA, 5. KOŚCIÓŁ ŚW. WŁADYSŁAWA, 6. KOŚCIÓŁ WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH

XV-WIECZNY SKARBCZYK, (OD GÓRY) JAKO RUINA W 1936 ROKU, PODCZAS ODBUDOWY W LATACH 50. XX WIEKU I W LATACH 60.

redniowieczny układ przestrzenny za­cho­wał się w po­sta­ci ka­mien­nych mu­rów o­bron­nych i ru­iny pa­ła­cu kró­lew­skie­go, sil­nie jed­nak prze­kształ­co­ne­go na prze­strze­ni wie­ków. Po­zo­sta­łe bu­dyn­ki, w tym Skarb­czyk i prze­jazd bra­mny, po­cho­dzą już z cza­sów no­wo­ży­tnych. W Skarb­czy­ku, na któ­re­go ścia­nie po­łu­dnio­wej za­wie­szo­no w la­tach 60. XX wie­ku współ­cze­sny ze­gar sło­ne­czny, mie­ści się sie­dzi­ba Mu­ze­um Re­gio­nal­ne­go z wy­sta­wą do­ty­czą­cą za­gad­nień ge­olo­gicz­nych, ar­che­olo­gicz­nych o­raz mi­li­tar­nych zwią­za­nych z Szy­dło­wem i okrę­giem świę­to­krzy­skim. Za­mek dziś pe­łni fun­kcje cen­trum kul­tu­ral­ne­go re­gio­nu; or­ga­ni­zo­wa­ny jest tu­taj m.in. Ogól­no­pol­ski Tur­niej Ry­cer­ski o Miecz Kró­la Ka­zi­mie­rza Wiel­kie­go. Szy­dłów zna­ny jest prze­de wszy­stkim jed­nak z do­brze za­cho­wa­nych mu­rów miej­skich i śre­dnio­wie­czne­go u­kła­du prze­strzen­ne­go o ogro­mnej war­to­ści his­to­ry­cznej.

Informacja Turystyczna w Szydłowie
tel. 41 354 53 13, 881 065 108

Godziny otwarcia zamku / Cennik

FRAGMENT EKSPOZYCJI MUZEALNEJ W SKARBCZYKU

zydłów leży przy dro­dze kra­jo­wej 765 pro­wa­dzą­cej z Tar­no­brze­ga do Ję­drze­jo­wa. Za­mek stoi w pół­noc­no-za­cho­dniej czę­ści Sta­re­go Mia­sta, obok u­rzę­du po­czto­we­go i szko­ły pod­sta­wo­wej. Sa­mo­chód mo­żna zo­sta­wić przy Ry­nku. (ma­pa zam­ków wo­je­wódz­twa)

1. A. Andrzejewski, L. Kajzer: Zamek królewski w Szydłowie..., DiG 2002.
2. L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001
3. R. Rogiński: Zamki i twierdze w Polsce, IWZZ 1990
4. R. A. Sypek: Zamki i warownie ziemi sandomierskiej, TRIO 2003

ZAMEK I MURY OBRONNE MIASTA, WIDOK OD ZACHODU

W pobliżu:
Kurozwęki - zamek rycerski XIV., przebudowany w XVIIIw., 8 km
Rembów - relikty zamku rycerskiego XIVw., 15 km
Rytwiany - relikty zamku rycerskiego XIVw., 18 km
Stopnica - relikty zamku królewskiego XIVw., 21 km
Maleszowa - ruina zamku Krasickich XVIIw., 28 km
Konary - relikty zamku rycerskiego XIVw., 29 km
Ujazd - ruina zamku magnackiego Krzyżtopór XVIIw., 34 km

Warto zobaczyć również:

We wschodniej części miasta gotycki kościół św. Władysława z XIV stu­le­cia fun­do­wa­ny przez Ka­zi­mie­rza Wiel­kie­go w ra­mach po­ku­ty za spo­wo­do­wa­nie śmier­ci ks. Mar­ci­na Ba­rycz­ki. Obok koś­cio­ła dzwon­ni­ca zbu­do­wa­na w ro­ku 1724 na rzu­cie kwa­dra­to­wym ze ścię­ty­mi na­roż­ni­ka­mi. Wed­ług jed­nej z hi­po­tez po­wsta­ła o­na na fun­da­men­tach sto­ją­cej w tym mie­jscu ba­szty o­bron­nej.

Na północnych obrzeżach miasta pó­źno­go­ty­cka sy­na­go­ga zbu­do­wa­na w la­tach 1534-64, co czy­ni ją jed­ną z naj­star­szych w Pol­sce. Ścia­ny bu­do­wli po­sia­da­ją gru­bość o­ko­ło 2 me­trów i są zwień­czo­ne blan­ka­mi kry­ją­cy­mi dach, co na­da­je ca­ło­ści cha­rak­ter o­bron­ny. Dziś mie­ści się tu Gmin­ne Cen­trum Kul­tu­ry i mu­ze­um z eks­po­zy­cją po­świę­co­ną kul­tu­rze ży­dow­skiej

Po drugiej stronie drogi prowadzącej do Chmiel­ni­ka o­to­czo­ny mu­rem go­ty­cki koś­ciół Wszy­stkich Świę­tych z XIV wie­ku. We­wnątrz wspa­nia­łe po­li­chro­mie fi­gu­ral­ne z oko­ło 1375 ro­ku, uka­zu­ją­ce sce­ny z No­we­go Te­sta­men­tu, m.in. pa­smo scen przed­sta­wia­ją­cych sie­dem grze­chów głów­nych. Grze­chy sym­bo­li­zo­wa­ne są przez zwie­rzę­ta, na któ­rych wjeż­dża­ją do pie­kła grze­szni­cy.

Obok cmentarza, poza murami miejskimi, ru­iny koś­cio­ła pw. Du­cha Świę­te­go o­raz szpi­ta­la dla u­bo­gich i star­ców. Zes­pół ten po raz pier­wszy wzmian­ko­wa­ny był w XVI stu­le­ciu i fun­kcjo­no­wał o­ko­ło 200 lat. Bu­dy­nek jesz­cze po II woj­nie świa­to­wej słu­żył za schro­nie­nie dla bez­dom­nych.

tekst: 2013
fotografie: 2008
© Jacek Bednarek