|
|
XIX-WIECZNY BUDYNEK POSADOWIONY NA FUNDAMENTACH ZAMKU KRÓLEWSKIEGO, WIDOK OD ZACHODU
|
|
W
edług przekazów królewskiego dokumentalisty Janka z Czarnkowa warowny zamek w Opocznie zbudowany został z fundacji Kazimierza Wielkiego w latach 1360-65 jako wspólny element powstałego w tym samym okresie systemu fortyfikacji miejskich. Pełnił on funkcje urzędowe i administracyjne - stanowił siedzibę miejscowych starostów, o czym informują zachowane dokumenty z 1399 roku. W XVI stuleciu gmach uległ jakimś zniszczeniom i przez dłuższy okres stał opustoszały i niezagospodarowany. Znajdując się w częściowej ruinie podupadł tak bardzo, że w roku 1599 za pozwoleniem Zygmunta III Wazy w jego zewnętrznym murze przebito nową bramę miejską, a wewnętrzny dziedziniec przekształcono w ulicę. Około 1620 roku warownia została odbudowana z przeznaczeniem na izby kancelarii grodzkiej, ale już 30 lat później wojska szwedzkie ponownie doprowadziły ją do upadku, po którym po raz kolejny przywrócono ją do życia, lecz już w innej, mocno zmienionej formie. W XVIII wieku zamkowa wieża być może wykorzystywana była jeszcze jako więzienie, z czasem jednak gmach został opuszczony i już w połowie XIX stulecia straszył ruiną.
|
|
RUINA ZAMKU KRÓLEWSKIEGO NA RYSUNKU TEODORA CHRZĄŃSKIEGO Z POŁOWY XIX WIEKU
|
|
P
o 1874 roku ówczesne władze powiatowe na fundamentach starej siedziby królewskiej postawiły dla siebie nowy gmach, nie związany stylistycznie z wcześniejszym założeniem. Jego surową bryłę w latach 20. XX wieku uatrakcyjniono dodając renesansowe attyki, boniowane portale i arkadową werandę. Podczas drugiej wojny światowej Niemcy wyburzyli zachodnią część południowego skrzydła zamkowego w celu przebicia szosy w kierunku Radomia. Po zakończeniu działań wojennych budynek wykorzystywano jako szpital miejski i bibliotekę powiatową, a od 1976 roku ma tutaj swą siedzibę Muzeum Regionalne.
|
DRZEWORYT, KŁOSY NR 460 Z 1874 ROKU
|
|
KAZIMIERZ WIELKI SPIJAŁ MIODEK U ESTERKI
Piękna Żydówka Esterka była postacią autentyczną, choć bardzo skąpe przekazy historyczne i wyobraźnia ludzka sprawiły, że wokół jej osoby narosło mnóstwo legend. Nie wiadomo dokładnie, skąd pochodziła oraz w jakich okolicznościach poznała Kazimierza Wielkiego. Według jednej tradycji urodziła się na krakowskim Kazimierzu, według innej w Radomiu, Opoczynanie zaś wierzą, że panna wywodziła się z Opoczna i była córką szynkarza Mardocheusza Beniamina. W mieście znana jest legenda, jakoby Estera poznała swego przyszłego chłopaka w lesie, kiedy ten uratował ją sprzed rogów szarżującego tura. Kazimierz szybko rozkochał się w ślicznej Żydówce, wzniósł dla niej na Rynku w Opocznie (rzekomo połączoną tunelem z zamkiem) kamienicę i rzucił swą poprzednią wielką miłość - niepospolitej cudowności Czeszkę Rokiczankę. Będąca u wielkich łask królewskich Estera nie prowadziła koszernego życia, jadała trefne potrawy, nie przestrzegała też szabasu, co nie podobało się miejscowej starszyźnie, więc postanowiono ją ukamienować. W porę ostrzeżona dziewczyna wymknęła się nocą z miasta i uciekła na bosaka do Krakowa, do króla, który wywiózł ją w bezpieczne miejsce: wedle jednych przekazów do królewskiego zamku w Bochotnicy, według innych do niewielkiego Łobzowa, gdzie - jak głoszą słowa piosenki - Kazimierz Wielki łykał miód smaczny u Esterki.
Dom Esterki stoi w Opocznie przy Placu Kościuszki 15. Obecnie mieści się w nim Biblioteka Publiczna.
|
|
|
|
GMACH URZĘDU POWIATOWEGO PRZED (POWYŻEJ) I PO WPROWADZENIU DEKORACJI NADAJĄCYCH MU PSEUDORENESANSOWY GARNITUR
|
|
N
ie wiadomo dokładnie jak wyglądał średniowieczny zamek Kazimierza Wielkiego, nie zachowały się bowiem ikonograficzne przekazy, nie prowadzono też dotychczas żadnych badań archeologicznych w obrębie jego terenu. Można jedynie przypuszczać, że usytuowana w południowym narożu organizmu miejskiego warownia miała formę zbliżoną do funkcjonujących w bliskiej odległości zamków królewskich w Inowłodzu i Rawie Mazowieckiej. Zbudowana prawdopodobnie z kamienia posiadała plan prostokąta z jednym skrzydłem mieszkalnym i ośmioboczną lub okrągłą wieżą główną. Według lustracji z 1620 roku w zamku znajdowało się kilka pokojów, kancelaria grodzka, mieszkanie burgrabiego oraz pozbawiona wówczas schodów wieża. W następstwie XIX-wiecznej "rekonstrukcji" powstał budynek dwuskrzydłowy, wzniesiony z cegły, z elementami charakterystycznymi w postaci pseudorenesansowej attyki i sklepionej bramy, nad którą od strony północnej zawieszono płytę z herbem Odrowąż.
|
|
|
'ZAMEK' W OPOCZNIE NA POCZTÓWKACH Z LAT 60. XX WIEKU
|
|
W
spółczesna bryła 'zamku' niewiele ma już wspólnego ze średniowieczną warownią - oprócz nazwy ze starego założenia zachowała się część piwnic i być może trzy sklepione komnaty. Pozbawiona zabytkowego charakteru forma stanowi dziś rażący przykład, do czego może doprowadzić rekonstrukcja oparta nie na rzetelnej analizie historycznej, lecz jedynie na wyobraźni i własnym widzimisie architekta. W budynku mieści się Muzeum Regionalne z ekspozycją historyczno-etnograficzną poświęconą Ziemi Opoczyńskiej.
|
ELEWACJE ZACHODNIE BUDYNKU MUZEUM
|
|
O
poczno położone jest 45 km na wschód od Piotrkowa, kierunek Radom. Zamek znajduje się w południowo-wschodniej części miasta, przy skrzyżowaniu ul. 17. stycznia z ul. Szewską. Dojazd do Opoczna autobusami PKS (często z Warszawy, Drzewicy, Łodzi i Tomaszowa) albo pociągiem z Tomaszowa lub Skarżyska. Samochód można zaparkować przy ul. Szewskiej lub przy ul. Kazimierza Wielkiego. (mapa zamków)
|
|
1. B. Guerquin: Zamki w Polsce, Arkady 1984
2. I. T. Kaczyńscy: Zamki w Polsce północnej i środkowej, Muza SA 1999
3. L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001
4. A. R. Sypek: Zamki i warownie ziemi mazowieckiej, TRIO 2002
|
WIDOK NA 'ZAMEK' OD POŁUDNIA
|
|
W pobliżu:
Drzewica - ruina zamku biskupiego z XVI w., 18 km
Inowłódz - ruina zamku królewskiego z XIV w., 18 km
Modliszewice - ruina dworu obronnego z XVI w., 22 km
Sulejów - warowne opactwo cystersów z XIII-XVII w., 30 km
Fałków - ruina dworu obronnego z XVII w., 35 km
|
tekst: 2005
fotografie: 2005
© Jacek Bednarek
|
|
